Gia đình Việt Nam nhà nào cũng vậy, mỗi ngày có hai bữa cơm là giờ phút đầm ấm nhất. Trong nhà có người về muộn, mọi người cũng cố chờ về ăn cơm một lúc cho vui vẻ, đầm ấm. Con cháu cầm bát cơm lên, trước hết mời ông bà, cha mẹ, chờ ông bà, cha mẹ rồi mới bắt đầu mới dám ăn. Có nơi xới bát cơm lần thứ hai còn mời nữa. Nếu có khách, trước khi buông bát đũa đứng dậy còn phải xin phép và mời khách tiếp tục xơi cơm.
Cuộc sống gia đình đang vui vẻ, êm đẹp như vậy, vắng mặt trong bữa cơm còn nhắc, huống chi vĩnh viễn đi xa. Do đó, trước bữa ăn người thân dâng lên bàn thờ một bát cơm úp, một vài món ăn bình thường, nhà ăn thứ gì cúng thứ đấy, thường là tinh khiết, không đòi hỏi cầu kỳ, nhà nghèo thì lưng cơm, đĩa muối cũng xong. Thắp hương xong, dựng đôi đũa vào giữa bát cơm, có rượu thì rót chén rượu. Khấn vái xong cũng rót chén nước.
Thờ cúng vong linh cũng giống như đang sống, cũng là để thoả nguyện tâm linh, “Lấy câu vận mệnh khuây dần nhớ thương”.
Nhưng tại sao lại cúng 100 ngày ?
VĂN KHẤN LỄ CŨNG CƠM
Kính lạy:
– Đức Đương niên bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương!
– Đống trù Tư mệnh Táo phủ thần quân!
– Chư vị gia tiên cao tằng tổ tỷ!
Hôm nay là ngày… tháng… năm……………………… (âm lịch)
Con trai trưởng là………………………………………………………….vâng theo lệnh của mẫu (hoặc phụ) thân và các chú, cùng các anh chị em dâu, rể, con cháu nội – ngoại kính lạy.
Nay nhân ngày lễ cúng cơm cổ truyền,
Kính dâng lễ mọn, biểu lộ lòng thành.
Trước linh vị của………………………………………………………….
Xin kính cẩn thưa rằng:
Nhân sinh tái thế,
Hoạ mấy người sống chín, mười mươi,
Đôi ba mươi năm cũng kể một đời,
Song, vận số biết làm sao được.
Ơn mẹ cha đạo cả sinh thành, đêm ngày dạy dỗ: Đường ăn, nếp ở, việc cửa việc nhà.
Cho trọn vẹn đường đi trăm mối.
Bỗng đâu gió cả, phút bẻ cành mai,
Hoa lia cây, rụng cánh tơi bời,
Yến lìa tổ, kêu xuân vò võ.
Từ nay: trăng lặn sao dời, hồn dã biến về nơi Tây Trúc.
Từ nay lấy ai chăm sóc cháu con,
Ngày chầy sáu khắc, đêm vắng năm canh,
Tường thấp thoáng bóng hình trên khói.
Hết đợi thôi chờ, nắng hồng giá lạnh…
Nhớ nơi ăn, chốn ở, buồng nằm
Như cắt ruột, xé lòng con trên trần thế.
Mấy dòng kể lể.
Chiêu hồn về than thở nguồn cơn.
Cầu anh linh phù hộ cháu, con.
Cầu Thần Phật độ trì, cho vong hồn siêu thoát…
Than ôi! Thượng hưởng !