Tin tức
Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ (Mẫu Thoải, Mẫu Thủy)
Mẫu Đệ Tam, hay Mẫu Thoải, là vị Thánh Mẫu cai quản Thủy phủ, biểu tượng linh thiêng sông nước trong tín ngưỡng thờ Tứ Phủ của người Việt.
Khi nhắc đến tín ngưỡng Tứ Phủ – một trong những nét đặc sắc nhất của văn hóa tâm linh người Việt – không thể không nhắc đến Mẫu Đệ Tam. Trong tâm thức dân gian, Mẫu là hiện thân của nước – mềm mại, bao dung mà sâu thẳm. Dưới tên gọi Mẫu Thoải, hình ảnh Mẫu mặc áo xanh, cưỡi rồng, thường xuất hiện trong các buổi hầu đồng trang nghiêm và đầy cảm xúc.
Từ bao đời nay, người dân sống ven sông, ven biển đều tin rằng Mẫu là vị Thánh Mẫu Thủy Phủ che chở, ban nước lành và hóa giải tai ương. Đặc biệt, tín ngưỡng Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ không chỉ thấm sâu trong nghi lễ mà còn gắn liền với đời sống sinh hoạt, sản xuất của cư dân nông nghiệp lúa nước.
Bài viết này, Đồ thờ Chí Trung sẽ giúp bạn hiểu rõ vai trò của Mẫu Đệ Tam, các truyền thuyết về Mẫu Thoải, những đền phủ nổi tiếng thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ và ý nghĩa tâm linh sâu xa của việc thờ Mẫu Thủy trong đời sống người Việt.
Vai trò của Mẫu Đệ Tam trong tín ngưỡng Tứ Phủ
Trong hệ thống tín ngưỡng Tứ Phủ – một di sản văn hóa phi vật thể đã được UNESCO công nhận – Mẫu Đệ Tam giữ một vị trí vô cùng quan trọng với tư cách là vị Thánh Mẫu chủ trị Thoải phủ, cai quản toàn bộ thế giới sông nước, biển cả, suối nguồn và mọi hiện tượng liên quan đến yếu tố “Thủy”.
Khác với Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên – cai quản trời cao, hay Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn – chủ rừng núi, Mẫu Đệ Tam được thờ phụng như vị Thánh Mẫu của Thủy phủ – nơi hội tụ linh khí của sông ngòi, mưa gió, ao hồ và biển cả. Dân gian thường gọi Người bằng danh hiệu thân thương và kính cẩn là Mẫu Thoải.
Dưới góc nhìn ngũ hành và tín ngưỡng dân gian, nước không chỉ là yếu tố thiết yếu nuôi dưỡng sự sống mà còn là biểu trưng cho sự mềm mại, biến hóa, thanh lọc và sinh sôi. Vì vậy, vai trò của Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ được gắn liền với các khía cạnh rất thực tế trong đời sống cư dân nông nghiệp lúa nước – những người luôn cần mưa thuận gió hòa, nước về đúng mùa để đảm bảo mùa màng bội thu.
Mẫu Đệ Tam không chỉ hiện diện như một đấng Thánh Mẫu ban nước lành, điều tiết thủy tai, mà còn là nơi con nhang đệ tử tìm đến để cầu an, giải hạn, cầu con cái, cầu tài lộc. Việc thờ Mẫu Thoải vì thế mà lan rộng từ các vùng ven sông Bắc Bộ đến miền duyên hải, miền Trung và cả miền Tây Nam Bộ – nơi sông nước bao phủ đời sống hàng ngày.
Trong nghi lễ lên đồng – nghi thức trung tâm của tín ngưỡng Tứ Phủ – giá Mẫu Thoải được xem là một trong những giá thiêng liêng và trang trọng nhất. Mẫu xuất hiện với trang phục áo xanh, cưỡi rồng hoặc đứng giữa cung điện thủy tộc lộng lẫy, ban phát lộc phúc cho con dân. Hình ảnh đó không chỉ mang ý nghĩa tín ngưỡng, mà còn biểu hiện một tầng lớp tâm linh sâu xa: sự hiển linh và kết nối giữa thế giới người và thế giới vô hình thông qua yếu tố nước.
Ngoài ra, trong tín ngưỡng Mẫu Thủy, các vị chầu, cô, ông hoàng thuộc Thoải phủ như Chầu Đệ Tam Thoải, Cô Bé Thoải Cung, Ông Hoàng Bảy Thoải Phủ cũng giữ vai trò quan trọng trong việc phụng sự Mẫu, đại diện cho nhiều khía cạnh khác nhau như bảo hộ đường thủy, hỗ trợ sinh nở, giải hạn thủy tai… Sự phối hợp hài hòa này làm nên một hệ thống tâm linh sâu sắc, gắn kết chặt chẽ giữa Mẫu và các vị thần linh địa phương.
Cũng không thể không nhắc đến một khía cạnh đặc biệt: tín ngưỡng thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ mang đậm tính nhân văn và thẩm mỹ. Đó là nơi người Việt thể hiện lòng tri ân thiên nhiên – đặc biệt là nguồn nước – qua các nghi lễ, điệu múa, lời hát văn và cách bài trí bàn thờ Mẫu Thủy đầy trang nghiêm, tôn kính.
Tóm lại, vai trò của Mẫu Đệ Tam, hay còn gọi là Mẫu Thoải, không chỉ nằm ở sự điều tiết thủy cục hay bảo hộ sông nước. Mà quan trọng hơn, đó là sự hiện thân của tình thương bao la, của năng lượng sinh sôi và khả năng gột rửa, thanh lọc cả thể chất lẫn tinh thần trong đời sống tâm linh người Việt. Thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ chính là một cách để mỗi người con đất Việt trở về với cội nguồn, với mạch nước thiêng liêng nuôi dưỡng linh hồn dân tộc.
Truyền thuyết linh thiêng về Mẫu Thoải
Trong kho tàng tín ngưỡng dân gian Việt Nam, Mẫu Thoải – tức Mẫu Đệ Tam – là một trong những nhân vật được tôn kính và huyền thoại hóa bậc nhất. Những câu chuyện về Mẫu không chỉ lưu truyền bằng lời kể, mà còn được phản ánh đậm nét trong thơ văn, hát chầu văn và nghi lễ hầu đồng của tín ngưỡng Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ.
Con gái Long Vương – Người được giao cai quản Thủy phủ
Tương truyền, Mẫu Đệ Tam là con gái thứ ba của Long Vương – vị thần cai trị đại dương. Ngay từ khi sinh ra, Mẫu đã mang trong mình năng lượng thuần khiết của nước, tính tình ôn hòa, thông tuệ, có lòng thương dân sâu sắc. Thấy con có tài đức, Long Vương giao cho cai quản Thủy phủ, điều tiết mưa gió, chăm lo cho dân trăm họ dưới hạ giới. Từ đó, Mẫu được gọi là Mẫu Thoải – “Thoải” tức là nước, là sông, là biển, là nơi bắt đầu của sự sống.
Theo một tích xưa ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, có năm đại hạn kéo dài, cây cối khô héo, ruộng đồng nứt nẻ, người dân khổ sở vì khan hiếm nước. Khi ấy, Mẫu Thủy đã hiển linh, cưỡi rồng bay lên, dùng kiếm lệnh vạch trời gọi mưa, khiến nước đổ về đồng ruộng, cây cối hồi sinh, dân làng được cứu đói. Từ đó, người dân dựng miếu thờ Mẫu, gọi Người là Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ – Thánh Mẫu ban nước lành.
Truyền thuyết Mẫu Thoải và người con gái hóa thần
Ở nhiều địa phương, truyền thuyết về Mẫu Đệ Tam gắn liền với hình ảnh một người con gái đẹp, có tài xem thiên văn – địa lý, thường giúp dân đoán thời tiết, chọn mùa gieo cấy, trị bệnh bằng nước suối và thảo dược. Một ngày nọ, bà bất ngờ biến mất sau cơn mưa lớn, chỉ để lại vết chân dưới bến nước. Người dân tin rằng bà đã hóa thần, trở về Thoải phủ. Từ đó, họ lập miếu bên sông để thờ, gọi là đền Mẫu Thoải.
Truyền thuyết ấy không chỉ là huyền thoại, mà phản ánh tư tưởng nhân văn sâu sắc trong văn hóa Việt: tôn vinh người phụ nữ hiền lương, trí tuệ, mang lại mạch sống cho cộng đồng. Hình ảnh Mẫu Thủy vì thế trở thành biểu tượng thiêng liêng cho lòng nhân ái và tinh thần phụng sự.
Mẫu Thoải – Một hóa thân của Thánh Mẫu Liễu Hạnh?
Trong hệ thống Tam Tòa Thánh Mẫu, nhiều thanh đồng tin rằng Mẫu Đệ Tam cũng là một hóa thân của Mẫu Liễu Hạnh – vị Thánh Mẫu tối cao trong đạo Mẫu Việt Nam. Theo quan niệm này, Mẫu Liễu hiện thân thành ba vị:
- Mẫu Thượng Thiên – cai quản cõi trời.
- Mẫu Thượng Ngàn – cai quản rừng núi.
- Và Mẫu Thoải – tức Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ – cai quản sông nước.
Sự hóa thân này thể hiện tính linh hoạt và bao trùm của tín ngưỡng Tứ Phủ – nơi ba ngôi Thánh Mẫu tuy riêng biệt nhưng lại đồng nhất về bản thể. Người dân khi thờ Mẫu Đệ Tam là đang thờ một phần thiêng liêng của Mẫu Liễu – biểu tượng của cội nguồn sinh dưỡng.
Truyền khẩu và di tích – minh chứng niềm tin lâu đời
Không chỉ dừng lại ở lời kể dân gian, những huyền tích về Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ còn được lưu giữ tại nhiều ngôi đền, phủ linh thiêng khắp cả nước:
- Đền Mẫu Thoải ở Hải Phòng, nằm ven sông Lạch Tray – nơi được coi là “long mạch” Thoải phủ.
- Đền Cô Tân ở Hà Nội – thờ Cô Bé Thoải Cung, người hầu thân tín của Mẫu.
- Phủ Vân Cát (Nam Định) – thuộc quần thể Phủ Dầy, có cung thờ riêng Mẫu Thoải trong hệ Tam Tòa.
Những địa điểm này không chỉ là nơi dâng hương, mà còn là không gian để người đời sau tiếp nối mạch tín ngưỡng, giữ gìn văn hóa thờ Mẫu Thủy trong thế giới tâm linh phong phú của người Việt.
Các đền phủ nổi tiếng thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ
Trên khắp ba miền đất nước, những đền phủ thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ đều mang vẻ linh thiêng riêng, thường toạ lạc gần sông nước – nơi mà người dân tin là linh khí thủy phủ quy tụ. Những nơi này không chỉ là điểm hành lễ của các thanh đồng, con nhang mà còn là nơi bảo tồn giá trị văn hóa tâm linh độc đáo của tín ngưỡng thờ Mẫu Thủy trong lòng người Việt.
Đền Mẫu Thoải – Lạch Tray, Hải Phòng
Đây là một trong những đền thờ cổ kính và linh thiêng nhất dành riêng cho Mẫu Thoải, tọa lạc bên bờ sông Lạch Tray thơ mộng. Dân gian gọi đây là nơi “Mẫu ngự bên dòng nước lớn”, linh khí sông biển giao hòa. Mẫu Đệ Tam tại đây được thờ trong hậu cung trang nghiêm, thường mặc áo xanh ngọc, đầu đội mũ lông, tay cầm quạt nước – biểu tượng của sự điều tiết, tẩy trần và ban phúc lành.
Mỗi dịp rằm tháng Hai âm lịch, nơi đây tổ chức lễ hội rước nước với nghi thức thuyền rồng, hát chầu văn, rước kiệu Mẫu ra giữa sông để cầu cho năm mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng. Lễ hội thu hút hàng nghìn tín đồ đến dâng lễ và thỉnh Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ ban lộc.
Phủ Vân Cát – Nam Định
Phủ Vân Cát thuộc quần thể di tích Phủ Dầy, vốn nổi tiếng là trung tâm tín ngưỡng Tam Tòa Thánh Mẫu ở miền Bắc. Dù thờ chính là Mẫu Liễu Hạnh (Mẫu Đệ Nhất), nhưng trong điện thờ vẫn có cung riêng thờ Mẫu Thoải, với cách bài trí trang trọng, bài bản.
Trong mỗi kỳ hầu bóng tại Phủ Dầy, giá Mẫu Đệ Tam thường được thỉnh với nghi thức đầy đủ, múa quạt, múa kiếm nước, lời văn réo rắt khiến không gian phủ chìm trong linh khí của Thoải phủ. Đó là nơi mà con nhang, đệ tử đến xin lộc Mẫu Thủy, cầu may mắn, thuận đường tình duyên và sức khỏe dồi dào.
Đền Cô Tân – Hà Tây cũ (nay thuộc Hà Nội)
Tọa lạc bên dòng sông Đáy, đền Cô Tân nổi tiếng là nơi linh ứng bậc nhất trong hệ thống đền phủ Thoải phủ. Dù thờ chính là Cô Bé Thoải Cung, một trong những hầu cận thân tín của Mẫu Đệ Tam, nhưng tại hậu cung đền vẫn thờ Mẫu chính trong cung cấm.
Cô Bé là người thay Mẫu hạ phàm để giúp dân, mang nước mát và điềm lành đến cho nhân gian. Trong các buổi hầu đồng tại đền Cô Tân, giá Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ và Cô Bé Thoải thường được thỉnh liền nhau, thể hiện sự phối ngẫu tâm linh sâu sắc trong thực hành thờ Mẫu Thủy.
Đền Mẫu Thoải – Thanh Hóa
Tại vùng ven biển huyện Hậu Lộc, Thanh Hóa, có một đền thờ Mẫu Thoải nổi tiếng linh thiêng, được người dân lập ra từ thế kỷ XVII. Đền nằm gần cửa biển, là nơi ngư dân địa phương đến cúng lễ trước mỗi chuyến ra khơi. Họ tin rằng Mẫu Đệ Tam sẽ chở che ghe thuyền bình an, sóng yên gió lặng, cá tôm đầy khoang.
Ngoài ra, đền còn là nơi các gia đình hiếm muộn con cái đến cầu tự với niềm tin sâu sắc rằng Mẫu Thủy – người mẹ đại dương bao dung – sẽ ban phúc sinh sôi nảy nở cho gia đạo.
Một số đền phủ khác thờ Mẫu Đệ Tam
- Đền Mẫu Thoải – Ninh Giang (Hải Dương): Nổi tiếng với lễ hội rước nước đầu xuân và phong tục dâng quạt giấy, tượng trưng cho làn gió mát lành của Mẫu.
- Đền Thoải Cung – Vĩnh Phúc: Tín đồ đến xin nước đầu năm, cầu lộc làm ăn thuận lợi.
- Đền Mẫu Thủy Hàm Rồng – Thanh Hóa: Thờ Mẫu Thoải giữa khung cảnh non nước hữu tình, nơi nhiều người dân và du khách thập phương tìm đến tĩnh tâm.
Những ngôi đền thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ không chỉ là không gian tâm linh mà còn là nơi lưu giữ những giá trị nghệ thuật, văn hóa đặc sắc qua kiến trúc, nghi lễ và sinh hoạt cộng đồng. Dù khác nhau về quy mô hay cách bài trí, nhưng tất cả đều cùng chung một lòng thành kính hướng về Mẫu Thoải – vị Thánh Mẫu Thủy phủ luôn bao dung, mát mẹ và linh thiêng trong lòng người Việt.
Bạn có thể tìm hiểu thêm cách lập bàn thờ Mẫu Thủy tại gia hoặc chọn tượng thờ Mẫu Đệ Tam bằng gỗ tại các cơ sở uy tín như Dothosondong86.com – nơi lưu giữ nét hồn Việt qua từng sản phẩm thủ công truyền thống.
Nghi lễ hầu đồng – Giá Mẫu Đệ Tam và các giá Thoải phủ
Trong tín ngưỡng Tứ Phủ, nghi lễ hầu đồng là hình thức giao tiếp giữa con người với thế giới thần linh thông qua sự “giáng đồng” của các vị Thánh. Đặc biệt, giá Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ luôn là một trong những giá quan trọng và linh thiêng bậc nhất, thể hiện rõ sự uyển chuyển, mát lành và linh khí sông nước của Mẫu Thủy.
Giá Mẫu Đệ Tam – Mềm mại như sóng nước, thanh cao như rồng ngự
Trong buổi hầu đồng, khi đến giá Mẫu Đệ Tam, thanh đồng thường thay xiêm y trang trọng:
- Áo xanh lam, xanh ngọc – tượng trưng cho nước.
- Mũ cánh tiên hoặc mũ lông, tượng trưng cho quyền năng Thoải phủ.
- Tay cầm quạt giấy, kiếm nước, đôi khi có rồng quấn quanh tượng trưng cho linh vật thủy tộc.
Điệu múa trong giá Mẫu Thoải thường mềm mại, nhẹ nhàng như dòng nước trôi, lúc khoan thai như suối nguồn, lúc dồn dập như mưa lũ. Mỗi bước di chuyển, mỗi lần tung quạt đều mang hàm ý ban mát, giải hạn, thanh lọc tâm linh cho con nhang, đệ tử.
Trong âm nhạc chầu văn, lời ca thỉnh Mẫu thường ngân vang:
“Mẫu Thoải phủ vua bà
Lệnh bà Đệ Tam ngự tòa long đình
Sóng xuân rào rạt ba đình
Thanh đồng rập rước, văn sinh dâng mời.”
Chầu Đệ Tam Thoải – Vị chầu phụng sự Mẫu Thủy
Sau giá Mẫu, thường là giá của Chầu Đệ Tam Thoải, một trong những vị chầu quyền uy và hiển linh nhất trong hệ thống Thoải phủ. Chầu mặc áo tím hoặc áo xanh đậm, đội mũ cánh phượng, tay múa quạt gỗ hoặc kiếm lệnh, thể hiện sự trấn giữ linh giới và bảo hộ người trần gian khỏi nạn thủy tai.
Trong dân gian, Chầu Đệ Tam Thoải còn được xem là người giữ sổ phúc – sổ họa của thủy cung, người giúp Mẫu điều tiết cơn mưa – dòng chảy, để đất trời hài hòa, vạn vật sinh sôi.
Cô Bé Thoải Cung – Nữ thần linh thiêng trong lòng tín đồ
Cô Bé Thoải là một trong những giá đồng được yêu thích nhất khi hầu Thoải phủ. Cô hiện lên với vẻ trẻ trung, thanh tú, thường mặc áo xanh lục, cầm cờ hoặc múa quạt, cưỡi thuyền hoa. Khi thỉnh cô, không gian trở nên tươi vui, nhẹ nhàng, lan tỏa sinh khí của sự sống sinh sôi từ Mẫu Đệ Tam truyền xuống.
Nhiều người tin rằng Cô Bé Thoải Cung thường “về” để ban duyên lành, mở đường tài lộc, trợ giúp trong việc khai thông công việc, học hành và hóa giải bế tắc.
Lời văn thường hát:
“Thoải phủ long lanh cô bé giáng
Múa quạt hồng, tươi sáng nét ngọc ngà…”
Ông Hoàng Bảy Thoải Phủ – Vị hoàng hào hoa của miền sông nước
Trong Thoải phủ, không thể không nhắc đến Ông Hoàng Bảy, một trong những giá đồng nổi bật với phong thái khoáng đạt, hào hiệp và uy nghi. Khi thỉnh ông, thanh đồng mặc áo xanh lam viền bạc, đầu đội khăn xếp, cưỡi ngựa hoặc rồng nước, tay múa kiếm lệnh hoặc rút ra lá cờ lệnh.
Ông Hoàng Bảy Thoải Phủ được dân gian xem là người bảo hộ cho thuyền bè, buôn bán đường sông, đồng thời ban sự may mắn, tài lộc và sức mạnh tinh thần cho những người làm nghề sông nước.
Ý nghĩa của các giá hầu Thoải phủ trong thực hành tâm linh
Nghi lễ hầu đồng các giá Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ không đơn thuần là biểu diễn văn hóa hay nghi lễ dân gian. Đó là sự kết nối sâu sắc giữa người và Thánh, giữa tâm linh và tự nhiên. Trong từng giá hầu, từng điệu múa, từng lời hát văn đều ẩn chứa thông điệp:
- Trân quý nguồn nước – gốc rễ của sự sống.
- Gìn giữ sự điều hòa ngũ hành – giúp cuộc sống hanh thông.
- Hướng đến sự bao dung, thanh thản – như Mẫu Thủy luôn hiển linh để gột rửa những nỗi niềm.
Mỗi khi Mẫu hoặc các vị thần Thoải phủ giáng đồng, đó không chỉ là một khoảnh khắc linh thiêng, mà còn là dịp để con nhang, đệ tử được gột rửa tâm hồn, tiếp nhận năng lượng mát lành từ thủy khí thiêng liêng.
Ý nghĩa tâm linh của việc thờ Mẫu Thoải
Việc thờ Mẫu Thoải, hay còn gọi là Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ, không chỉ là một nét đẹp tín ngưỡng dân gian mà còn ẩn chứa những tầng ý nghĩa sâu xa về văn hóa, tâm linh và đời sống tinh thần của người Việt. Trong lòng những người con thờ Mẫu, Mẫu Đệ Tam không chỉ là vị Thánh cai quản Thủy phủ, mà còn là hiện thân của sự sống, của lòng bao dung, và là dòng chảy linh thiêng kết nối con người với trời đất.
Nước – Biểu tượng của sự sinh sôi, điều hòa và thanh lọc
Trong ngũ hành, Thủy (nước) là yếu tố không thể thiếu – vừa nuôi dưỡng, vừa điều tiết, vừa có thể hóa giải mọi sự bức bối của Hỏa, làm mềm sự cứng rắn của Kim, và nuôi lớn sự sống trong Mộc. Khi thờ Mẫu Thủy, người Việt gửi gắm khát vọng sống thuận thiên – hòa hợp với tự nhiên, nhờ Mẫu ban nước lành để mùa màng tốt tươi, gia đạo hưng thịnh.
Cũng như nước, Mẫu Thoải mang đến sự mềm mại, linh hoạt, giải tỏa mọi bế tắc trong tâm hồn. Việc dâng lễ, hầu đồng hay đơn giản là khấn nguyện trước ban thờ Mẫu Đệ Tam, là một hình thức thanh lọc tinh thần, giúp con người tìm lại sự quân bình giữa đời sống bộn bề.
Thờ Mẫu Thoải để cầu duyên, cầu lộc và giải hạn
Dân gian từ lâu tin rằng Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ là vị Thánh Mẫu độ trì về đường tình duyên, gia đạo, tài lộc và đặc biệt là hóa giải thủy tai, trừ trược – trừ những khí xấu, năng lượng tiêu cực trong nhà. Những người kinh doanh đường thủy, làm nghề sông nước, ngư dân hay thậm chí cả người dân trồng lúa đều tin rằng:
“Có Mẫu Thoải che chở, nước về đúng vụ, lộc về đầy kho.”
Bên cạnh đó, các gia đình hiếm muộn con cái cũng thường đến các đền thờ Mẫu Thủy để cầu tự – vì nước cũng là biểu tượng của sự khai sinh, tượng trưng cho việc nảy nở và nhân duyên được mở lối.
Mẫu Đệ Tam – Vị Mẫu bao dung, gắn với đức tin và lòng thành
Khác với các tín ngưỡng mang tính hình thức hay lý luận, tín ngưỡng thờ Mẫu Thoải dựa trên lòng tin chân thành và sự cảm ứng tâm linh. Người ta tin rằng, nếu lòng thành đủ đầy, Mẫu sẽ hiển linh – không phải chỉ bằng của cải vật chất, mà bằng sự thảnh thơi trong tâm, sự hanh thông trong công việc, sự bình an trong gia đạo.
Nhiều thanh đồng, con nhang từng tâm sự rằng:
“Chỉ cần ngồi trước ban Mẫu Đệ Tam, khấn đôi lời, lòng đã thấy nhẹ như mây, như được dòng nước mát gột rửa bao mệt mỏi.”
Chính từ đức tin ấy, Mẫu không chỉ là Thánh – Mẫu là Mẹ thiêng liêng, là nguồn mạch yêu thương trong tâm khảm người Việt từ bao đời.
Kết nối tâm linh – Gìn giữ bản sắc
Trong xã hội hiện đại, việc thờ Mẫu Thoải không hề mai một mà ngày càng lan rộng. Những nghi lễ lên đồng, lễ hội rước nước, hầu bóng Mẫu Đệ Tam… trở thành điểm tựa tinh thần không chỉ cho người lớn tuổi mà còn với người trẻ – những người đang đi tìm bản sắc, tìm sự yên ổn trong tâm hồn.
Bàn thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ trong gia đình hay tại các phủ đền là nơi gắn kết giữa các thế hệ, giữa cõi âm và cõi dương, giữa con người và vũ trụ bao la.
Tóm lại, việc thờ Mẫu Thoải không chỉ là một nghi lễ mang tính truyền thống, mà là một hành động linh thiêng thể hiện lòng hiếu kính với thiên nhiên và tổ tiên, là hành trình trở về với dòng nước cội nguồn – nơi khởi phát của sự sống và cũng là nơi thanh lọc tâm linh.
Bạn đã từng thắp nén hương trước ban Mẫu Thủy chưa? Có khi chỉ cần một phút tĩnh tâm, một lời khấn đơn sơ, là lòng bạn đã nhẹ tênh như sông về biển lớn.
Mẫu Đệ Tam trong đời sống người Việt hiện đại
Trong dòng chảy không ngừng của thời đại số hóa và toàn cầu hóa, nhiều giá trị truyền thống đang bị lãng quên hoặc biến dạng. Thế nhưng, tín ngưỡng thờ Mẫu Đệ Tam – vị Thánh Mẫu của Thoải phủ, lại vẫn giữ được chỗ đứng bền vững trong lòng người Việt. Không những thế, hình ảnh Mẫu Thoải còn ngày càng hiện diện mạnh mẽ hơn, như một sợi dây kết nối quá khứ với hiện tại, thiêng liêng mà gần gũi, cổ truyền mà sống động.
Nơi nương tựa tinh thần giữa đời sống bộn bề
Giữa guồng quay tất bật của cuộc sống hiện đại, con người không chỉ đối mặt với áp lực vật chất mà còn thường xuyên rơi vào khủng hoảng tâm lý, tinh thần. Khi đó, việc tìm đến các đền phủ thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ không chỉ là đi lễ, mà là một cách “tịnh hóa tâm hồn”, tìm lại sự bình an trong chính mình.
Nhiều người trẻ đến phủ Mẫu không phải để cầu của cải, mà để xin một lời khai mở, một định hướng cho cuộc sống. Họ ngồi lặng lẽ bên ban thờ Mẫu Thủy, hít hà hương trầm, nghe hát văn, thả tâm hồn trôi theo làn nước trong tâm tưởng. Đó là sự kết nối mà không ngôn từ nào diễn tả hết được.
Lễ hội truyền thống vẫn được duy trì và lan rộng
Các lễ hội gắn với Mẫu Thoải như:
- Lễ rước nước tại đền Mẫu Lạch Tray (Hải Phòng),
- Hầu bóng tại Phủ Vân Cát (Nam Định),
- Lễ hội Cô Bé Thoải tại Hà Nội…
…vẫn thu hút đông đảo nhân dân và du khách thập phương. Nhiều thanh niên, học sinh, sinh viên tham gia các nghi lễ không chỉ với tư cách người xem, mà còn là người kế thừa những di sản thiêng liêng từ đời cha ông.
Đặc biệt, các hình thức văn hóa đi kèm như hát chầu văn giá Mẫu Đệ Tam, múa quạt nước, nghi lễ thỉnh Mẫu… đều được phục dựng và bảo tồn một cách trang trọng, nghệ thuật. Điều đó cho thấy: tín ngưỡng Mẫu Thủy không hề mai một, mà đang sống lại bằng nhịp đập của thời đại mới.
Nghệ thuật và đồ thờ truyền thống – Mẫu hiện diện trong từng chi tiết
Không chỉ tồn tại trong nghi lễ, Mẫu Đệ Tam còn xuất hiện ngày càng nhiều trong nghệ thuật và đời sống:
- Tượng Mẫu Thoải bằng gỗ được thờ tại các gia đình, thường đặt trong khám thờ riêng, bên cạnh các tượng Tam Tòa Thánh Mẫu.
- Tranh thờ Mẫu cưỡi rồng, tay cầm quạt nước, mang dáng dấp hiền hậu, thần thái thanh cao.
- Bài hát văn, thơ ca, truyện kể dân gian về Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ được sáng tác mới hoặc lưu truyền lại, xuất hiện cả trên nền tảng số, mạng xã hội.
Các cơ sở làm đồ thờ truyền thống như tại làng nghề Sơn Đồng cũng ngày càng nhận nhiều đơn đặt hàng liên quan đến Mẫu Thủy – cho thấy nhu cầu thờ Mẫu trong xã hội hiện đại không hề giảm mà ngày càng tăng lên về chất lượng và tinh thần.
Người Việt xa xứ – Mang theo tín ngưỡng Mẫu Đệ Tam ra thế giới
Một điều đáng quý là dù ở nơi đâu, người Việt vẫn giữ thói quen thờ cúng tổ tiên và thờ Mẫu Thoải. Tại nhiều cộng đồng người Việt ở nước ngoài như Mỹ, Úc, Đức… các phủ thờ Mẫu nhỏ được dựng lên trong nhà riêng hoặc hội quán văn hóa, trong đó có bàn thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ, với đủ các lễ vật, nghi thức và bài văn khấn bằng tiếng Việt.
Tín ngưỡng Mẫu không chỉ là một nét đẹp tinh thần, mà còn là niềm tự hào văn hóa, là cách để thế hệ trẻ kiều bào giữ được căn cốt Việt giữa môi trường lai căng. Những buổi hầu đồng giá Mẫu Thủy nơi đất khách không đơn thuần là lễ nghi – mà là sự trở về với chính mình.
Từ làng quê bên dòng sông Bắc Bộ đến những thành phố hiện đại, từ mái đình cổ kính đến căn hộ nhỏ nơi phố thị, từ người già đến người trẻ… ai ai cũng có thể tìm thấy bóng dáng của Mẫu Thoải, của Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ trong đời sống tinh thần của mình. Không phân biệt tuổi tác, giới tính hay địa vị, Mẫu vẫn luôn là nơi để con người gửi gắm những khát vọng trong trẻo nhất: sự mát lành, sự an lành và tình mẫu tử thiêng liêng không biên giới.
Phải chăng, chính vì vậy mà mỗi khi ta khấn trước ban Mẫu Thủy, lòng ta lại dịu lại, như thể được dòng sông quê hương ôm vào lòng, vỗ về bằng tình Mẹ bao la?