Tin tức
Ngũ Vị Tôn Quan (Ngũ Vị Tôn Ông) – Năm vị Quan Lớn quyền uy trong đạo Mẫu
Ngũ Vị Tôn Quan là hội đồng thần linh quyền uy, gắn liền với tín ngưỡng thờ Mẫu, đại diện cho quyền lực bảo hộ và sự cứu khổ cứu nạn thiêng liêng trong đời sống tâm linh người Việt.
Từ bao đời nay, hình ảnh Ngũ Vị Tôn Quan đã in đậm trong lòng người Việt như biểu tượng của sự linh thiêng, quyền phép và lòng trung nghĩa. Trong không gian phủ Mẫu, mỗi khi tiếng trống chầu vang lên, từng giá Quan hiện bóng uy nghi trong điệu hầu đồng – mang theo linh khí đất trời, gánh vác sứ mệnh giúp dân, trừ tà, chữa bệnh, bảo hộ quốc thái dân an.
Trong bài viết này, Đồ thờ Chí Trung sẽ giúp bạn hiểu rõ về Ngũ Vị Tôn Quan (Ngũ Vị Tôn Ông) – từ nguồn gốc, vai trò, hình tượng đến ý nghĩa tâm linh sâu sắc trong đời sống người Việt.
Nguồn gốc và truyền thuyết về Ngũ Vị Tôn Quan
Từ tín ngưỡng dân gian đến hệ thống thần linh Tứ Phủ
Ngũ Vị Tôn Quan, còn được dân gian gọi với lòng kính trọng là Ngũ Vị Tôn Ông, là danh xưng chung cho năm vị Quan lớn trong hệ thống thờ Tứ Phủ Công Đồng – tín ngưỡng dân gian đặc trưng của người Việt, nhất là vùng đồng bằng Bắc Bộ. Từ xa xưa, người dân tin rằng ngoài Tam Tòa Thánh Mẫu, các vị Quan Lớn là những vị thần tướng được trời phái xuống, nắm giữ quyền hành trông coi các miền phủ: Thiên Phủ, Nhạc Phủ, Thoải Phủ, Địa Phủ và Khâm Sai.
Khác với các tín ngưỡng mang yếu tố giáo lý khắt khe, đạo Mẫu và tín ngưỡng thờ Ngũ Vị Tôn Quan dung hòa giữa niềm tin dân gian, lịch sử, và lễ nghi tâm linh bản địa. Hệ thống Ngũ Vị Tôn Ông phản ánh sự phân chia trật tự vũ trụ theo Ngũ hành – Ngũ phương, đồng thời thể hiện khát vọng của con người về một thế giới được trông coi, bảo hộ và vận hành hài hòa.
Hình tượng và truyền thuyết về từng vị Quan Lớn
- Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
Được xem là vị thần trông coi Thiên giới, Quan Đệ Nhất được Ngọc Hoàng phái xuống trần gian với sứ mệnh gìn giữ trật tự trời đất. Theo truyền thuyết, Ngài là một trong những vị Đại tướng trung thành của Thiên đình, chuyên đánh dẹp tà ma, giúp dân lập nghiệp, bảo hộ quốc thái dân an. Ngài cũng được xem là người cầm quyền cao nhất trong Ngũ Vị Tôn Quan, đứng đầu các giá hầu đồng trong phủ Mẫu. - Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn
Quan Đệ Nhị là hiện thân của núi rừng, sơn thần oai nghiêm. Truyền tích kể rằng Ngài từng hiển linh tại rừng thiêng Yên Tử và giúp dân vùng cao tránh khỏi dịch bệnh, lũ lụt, thú dữ. Ngài không chỉ mạnh về võ nghệ mà còn uyên bác, thường cứu giúp dân lành qua giấc mộng, điềm báo. Trong các buổi lễ hầu đồng, giá hầu Quan Đệ Nhị mang sắc áo xanh rừng – biểu tượng cho miền thượng ngàn linh thiêng. - Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ
Là vị thần của nước, Quan Đệ Tam trấn giữ các cửa sông, biển lớn, giếng thiêng. Có người nói Ngài là con trai của Mẫu Thoải, được giao trông coi dòng chảy và nguồn nước cho nhân gian. Những người làm nghề sông nước, ngư dân, thủy thủ… thường khấn cầu Ngài để mong mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng. Trong tín ngưỡng Ngũ Vị Tôn Quan, Ngài giữ vị trí quan trọng bậc trung, gắn liền với văn hóa nông nghiệp lúa nước của người Việt. - Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai
Được ví như sứ giả của Thiên đình, Quan Đệ Tứ thường được “khâm sai” xuống trần gian để thanh tra, xét xử, soi xét lòng người. Nhiều truyền thuyết kể rằng Ngài từng giáng thế để hóa giải những vụ kiện tụng, tranh chấp, oan trái kéo dài không dứt. Tượng Ngài thường có nét mặt nghiêm trang, tay cầm trát lệnh, thể hiện quyền năng xử lý đúng – sai công minh. - Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh
Là vị Quan trẻ tuổi, dũng mãnh, Quan Đệ Ngũ nổi tiếng với nhiều chiến công trong việc trấn áp yêu tà, bảo vệ biên cương. Truyền thuyết tại đền Tranh (Hải Dương) cho biết Ngài từng giáng hạ giúp dân diệt trừ đại dịch, khiến dân chúng lập đền thờ ghi công. Hình ảnh Ngài trong giá hầu thường oai phong với áo hồng điều, múa cờ, thể hiện khí chất võ tướng hào sảng.
Dung hợp yếu tố lịch sử và tâm linh
Mặc dù đa phần các vị Quan trong Ngũ Vị Tôn Ông đều có tính chất thần thoại và linh thiêng, nhưng không ít học giả cho rằng một số Quan có thể gắn liền với các vị tướng có thật trong lịch sử, được nhân dân thần thánh hóa qua thời gian. Điều đó cho thấy tín ngưỡng Ngũ Vị Tôn Quan không chỉ thuần túy là thờ thần, mà còn là hình thức lưu giữ ký ức cộng đồng, tôn vinh những người vì dân vì nước.
Vai trò của Ngũ Vị Tôn Quan trong tín ngưỡng Tứ Phủ
Trụ cột tâm linh trong hệ thống Tứ Phủ Công Đồng
Trong hệ thống Tứ Phủ Công Đồng, bên cạnh Tam Tòa Thánh Mẫu và Hội đồng Thánh Chầu – Thánh Cô, thì Ngũ Vị Tôn Quan giữ vai trò trụ cột, là những “Quan Lớn” đứng đầu bốn phủ trời – đất – nước – rừng, mang quyền năng điều hành, kiểm soát và gìn giữ trật tự âm dương. Các Ngài không chỉ đại diện cho quyền lực thần linh mà còn là biểu tượng của sự công minh, lòng trung hiếu và đức độ trong vũ trụ tâm linh.
Mỗi vị Quan trong Ngũ Vị Tôn Ông là một tuyến kết nối giữa con người và cõi thiêng, giữa thế gian và Thiên giới. Vai trò này được thể hiện rõ trong các buổi hầu đồng – nơi người trần “nhập bóng” để tiếp nhận điềm báo, phúc lộc và sự chỉ dẫn từ chư vị thần linh.
Đại diện cho các yếu tố Ngũ hành – Ngũ phương
Một điểm độc đáo trong tín ngưỡng thờ Ngũ Vị Tôn Quan là sự kết nối hài hòa giữa tâm linh và triết lý phương Đông thông qua thuyết Ngũ hành:
- Quan Đệ Nhất Thượng Thiên – Thổ – Trấn Trung
- Quan Đệ Nhị Thượng Ngàn – Mộc – Trấn Đông
- Quan Đệ Tam Thoải Phủ – Thủy – Trấn Bắc
- Quan Đệ Tứ Khâm Sai – Kim – Trấn Tây
- Quan Đệ Ngũ Tuần Tranh – Hỏa – Trấn Nam
Việc thờ phụng Ngũ Vị Tôn Ông không chỉ là thể hiện lòng tôn kính với chư vị Quan Lớn, mà còn là cách để mong cầu sự cân bằng âm dương, điều hòa phong thủy, mang lại sự hanh thông, bình an trong cuộc sống.
Hộ quốc – an dân – hóa giải nghiệp lực
Từ lâu, Ngũ Vị Tôn Quan đã được coi là các vị thần có sứ mệnh hộ quốc an dân, chuyên giúp dân trừ tà, trấn yểm, giải hạn, chữa bệnh, bảo vệ mùa màng và dẫn dắt linh hồn về nơi an lạc. Với vai trò quan trọng ấy, các Ngài không chỉ hiện diện trong không gian đền phủ lớn như Phủ Dầy, Đền Tranh, Đền Bắc Lệ, mà còn được lập ban thờ tại nhiều gia đình, đình làng trên khắp mọi miền đất Việt.
Người dân khi gặp tai ương, trắc trở hay bệnh tật, thường đến dâng sớ tấu trình, cầu xin các Quan chứng giám, cứu độ. Đặc biệt, trong các lễ giải căn, trình đồng, mở phủ, vai trò của Ngũ Vị Tôn Ông càng trở nên nổi bật, bởi các Ngài là những vị đầu tiên được thỉnh mời về chứng lễ, hộ pháp cho thanh đồng.
Dẫn dắt linh hồn – bảo hộ đạo đồng
Trong thế giới tâm linh của người Việt, không phải ai cũng dễ dàng kết nối với thần linh. Các vị Quan Lớn trong Ngũ Vị Tôn Quan chính là những vị chỉ huy tâm linh, dẫn dắt đạo đồng, hộ thân cho người có căn số. Họ giúp người trần hiểu rõ bản mệnh, thức tỉnh linh giác, mở đường tu hành đúng đạo.
Những người có căn cao số nặng, sau khi được các Quan “chứng tâm” trong lễ trình đồng mở phủ, thường trở thành những thanh đồng chân chính, đi trên con đường tâm linh để giúp đời – giúp người.
Giữ gìn đạo lý – truyền cảm hứng sống thiện lành
Các giá hầu đồng Ngũ Vị Tôn Quan không chỉ là nghi lễ kết nối linh thiêng mà còn là dịp tái hiện lại những hình tượng đẹp về sự trung thành, chính trực, công bằng, và trí tuệ. Người dự lễ không chỉ cầu tài – cầu lộc, mà còn học được cách sống nhân đức, làm người quân tử – công chính như các Quan.
Bởi thế, tín ngưỡng Ngũ Vị Tôn Ông không hề mê tín dị đoan mà ngược lại, là một không gian giáo dục đạo đức, răn dạy con người sống lương thiện, thủy chung, biết ơn cội nguồn và hành xử đúng mực trong đời sống thường nhật.
Ý nghĩa tâm linh sâu sắc của việc thờ Ngũ Vị Tôn Ông
Biểu tượng của sự bảo hộ thiêng liêng và lòng trung nghĩa
Từ hàng trăm năm qua, hình tượng Ngũ Vị Tôn Quan đã ăn sâu trong tiềm thức người Việt như những vị thần hộ quốc an dân, thay mặt Thiên đình điều hành, giám sát và cứu giúp trần gian. Việc thờ phụng Ngũ Vị Tôn Ông không chỉ đơn thuần là một nghi lễ tâm linh, mà còn mang thông điệp lớn lao về sự bảo trợ, đức hiếu trung và công lý linh thiêng trong đời sống.
Mỗi vị Quan là một biểu tượng riêng biệt:
- Quan Đệ Nhất mang tính dũng lược, chính trực.
- Quan Đệ Nhị thể hiện sự trầm tĩnh, minh triết.
- Quan Đệ Tam là sự nhu hòa, cảm thông.
- Quan Đệ Tứ tượng trưng cho trí tuệ và sự nghiêm minh.
- Quan Đệ Ngũ thể hiện tinh thần dũng cảm, linh ứng.
Khi người dân thờ cúng các Ngài, đó là sự ngưỡng vọng những giá trị tốt đẹp – vừa là cầu mong che chở, vừa là lời nhắc nhở bản thân sống đúng đạo lý.
Cầu an – giải hạn – hóa giải nghiệp lực
Không ít người tìm đến lễ Ngũ Vị Tôn Quan khi cảm thấy cuộc sống bế tắc, công việc trì trệ, sức khỏe suy kiệt, tình duyên trắc trở. Trong các nghi lễ như giải căn, giải hạn, dâng sớ cầu siêu hay cầu tài cầu lộc, các Ngài được xem như vị cứu tinh xua tan điềm xấu, khai thông vận số, “mở đường công danh – tình duyên – tài lộc”.
Nhiều gia đình còn lập riêng ban thờ Ngũ Vị Tôn Ông tại gia, thường dâng lễ vào các ngày vía Quan hoặc rằm, mùng một hàng tháng để cầu nguyện sự bình an cho toàn gia quyến.
“Hữu duyên ngàn dặm cũng tìm về,
Một lễ thành tâm được các Quan chứng độ.”
Niềm tin ấy khiến cho tín ngưỡng thờ Ngũ Vị Tôn Quan không hề mai một, mà ngày càng lan tỏa mạnh mẽ trong lòng người Việt, đặc biệt trong bối cảnh hiện đại đầy biến động.
Dẫn dắt tâm linh – thức tỉnh căn số
Trong hệ thống hầu đồng Tứ Phủ, Ngũ Vị Tôn Ông giữ vai trò “thỉnh đầu”, mở lối cho đạo đồng, bảo vệ và chỉ lối tâm linh cho những người có căn cao số nặng. Việc thờ các Quan giúp người hữu duyên định thần, thức tỉnh linh giác, nhận biết đường tu đạo, làm phúc tích đức để cân bằng nghiệp quả.
Rất nhiều thanh đồng, đạo quan khi hành lễ đều nhấn mạnh rằng nếu không có sự chứng giám và chấp thuận của Ngũ Vị Tôn Quan, thì mọi việc cầu đảo, trình đồng đều chưa đủ lực và thiếu sự hộ trì bền vững. Chính vì vậy, các giá Quan luôn xuất hiện sớm trong mỗi buổi lễ hầu bóng, và cũng là nơi người hành đạo đặt trọn lòng thành kính.
Gìn giữ đạo hiếu – sống đúng với căn duyên
Thờ Ngũ Vị Tôn Ông không chỉ để cầu xin linh ứng mà còn để thể hiện đạo hiếu, biết ơn những vị thần đã hiển linh, vì dân vì nước mà không quản thân mình. Từng lời khấn nguyện trước ban Công Đồng là lời hứa giữ gìn đạo nghĩa, làm lành – tránh dữ, sống đúng với căn số và phúc phần được ban.
Người có duyên với các Quan thường thờ riêng từng vị hoặc phối thờ cả năm vị trên một ban thờ. Mỗi lần dâng lễ, thắp nhang, là một lần giao tiếp thiêng liêng giữa trần gian và thần giới – giúp người hành lễ được soi sáng tâm linh, nuôi dưỡng lòng thành kính và hướng thiện.
Các đền phủ linh thiêng thờ Ngũ Vị Tôn Quan
Không gian thờ tự trang nghiêm trong tín ngưỡng Tứ Phủ
Trong hệ thống tín ngưỡng Tứ Phủ Công Đồng, Ngũ Vị Tôn Quan được thờ ở nhiều đền phủ linh thiêng trải dài từ miền Bắc đến miền Trung Việt Nam. Những nơi thờ các Quan Lớn không chỉ là địa điểm hành lễ tâm linh mà còn là trung tâm văn hóa – tín ngưỡng, nơi lưu giữ bản sắc dân tộc qua từng nghi lễ, điệu hầu đồng và giá hầu truyền thống.
Các đền phủ này thường có kiến trúc cổ kính, không gian linh thiêng, được người dân tôn kính gọi là “cửa Thánh”, “nơi ngự của chư vị Quan Lớn”. Dưới đây là những đền phủ tiêu biểu, gắn liền với từng vị trong Ngũ Vị Tôn Ông:
Đền Tranh – Hải Dương: Linh điện thờ Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh
Đền Tranh, hay còn gọi là Đền Quan Tuần, tọa lạc bên bờ sông Lục Đầu thuộc xã Đồng Tâm, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Đây là nơi chính thờ Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh, vị Quan trẻ tuổi nổi tiếng linh thiêng, thường hiển linh giúp dân trừ tà, cứu nạn và ban lộc lành.
Lễ hội đền Tranh được tổ chức long trọng vào tháng 2 âm lịch hằng năm, thu hút hàng vạn tín đồ, thanh đồng đạo quan đến dâng lễ, hầu đồng. Giá hầu Quan Ngũ tại đây nổi tiếng linh ứng, với điệu múa cờ mạnh mẽ, thể hiện khí chất võ tướng hào hùng. Nhiều người tin rằng một lần lễ Quan Đệ Ngũ là một lần giải hạn, mở lối hanh thông.
Đền Lảnh Giang – Hà Nam: Nơi ngự Quan Đệ Tam Thoải Phủ
Đền Lảnh Giang, còn được gọi là Linh từ Thoải Phủ, nằm gần ngã ba sông Hồng – sông Châu. Đây là một trong những điểm thờ chính của Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ, vị Quan linh thiêng chuyên trấn giữ miền sông nước, phù hộ cho dân đi biển, vượt sông, làm ăn buôn bán thuận buồm xuôi gió.
Kiến trúc đền Lảnh Giang mang đậm nét cổ kính, mái cong rồng chầu, tường gạch rêu phong, trong khuôn viên có giếng ngọc – nơi được coi là nơi giáng ngự của Thủy phủ. Giá hầu Quan Đệ Tam nơi đây được thực hiện trong sắc áo trắng, với điệu múa chèo thuyền nhẹ nhàng, uyển chuyển và sâu sắc.
Đền Suối Mỡ – Bắc Giang: Phủ Mẫu gắn với Quan Đệ Nhị Thượng Ngàn
Tuy được biết đến là nơi thờ Mẫu Thượng Ngàn, nhưng Đền Suối Mỡ tại xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam (Bắc Giang) cũng là một trong những nơi linh ứng thờ Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn. Theo tín ngưỡng, Quan Đệ Nhị là tướng lĩnh của Mẫu Thượng Ngàn, chuyên trấn giữ rừng núi và bảo vệ sự sinh tồn của người miền ngược.
Đền nằm trong quần thể thiên nhiên suối – núi, khiến không gian nơi đây mang một vẻ đẹp huyền bí và thiêng liêng. Giá hầu Quan Đệ Nhị thường thể hiện điệu múa quạt uyển chuyển, tao nhã, mang tính dưỡng sinh và khai thông khí huyết – được nhiều thanh đồng đánh giá là giá hầu thanh tao và nhẹ vía.
Đền Quan Lớn Đệ Nhất – Lạng Sơn
Nằm trên đỉnh núi đá giữa núi rừng Đông Bắc, Đền Quan Lớn Đệ Nhất ở Lạng Sơn là nơi linh thiêng thờ vị Quan cao nhất trong hệ thống Ngũ Vị Tôn Quan – Quan Đệ Nhất Thượng Thiên. Ngài được coi là người “truyền sớ thiên đình”, dẫn dắt các đạo đồng, soi đường tâm linh cho con người.
Không gian đền trang nghiêm, khói hương nghi ngút quanh năm, được nhiều người hành đạo, mở phủ tìm về để lễ tạ, trình đồng. Giá hầu Quan Đệ Nhất thường được tổ chức đầu tiên trong các buổi lễ lớn – với áo bào đỏ, múa kiếm oai phong, tượng trưng cho uy quyền tối thượng.
Phủ Dầy – Nam Định: Trung tâm tín ngưỡng Tứ Phủ Công Đồng
Phủ Dầy là “thánh địa” của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ – Tứ Phủ, trong đó ban Công Đồng luôn có sự hiện diện của Ngũ Vị Tôn Ông. Dù không thờ riêng từng Quan, nhưng hệ thống giá hầu tại đây đều có đủ năm giá Quan Lớn, được hành lễ bài bản theo thứ tự.
Mỗi dịp tháng 3 âm lịch, hàng nghìn người đổ về Phủ Dầy để tham gia lễ hội Mẫu Liễu – và cũng là dịp các đạo đồng trình thỉnh Ngũ Vị Tôn Quan, cầu an, cầu lộc, xin độ trì và ban căn mở phủ.
Nhiều phủ thờ tại Hà Nội và các làng nghề tâm linh
Tại Hà Nội, nhất là lại làng nghề Sơn Đồng – Hoài Đức, nhiều gia đình có truyền thống hành đạo lập riêng ban thờ Ngũ Vị Tôn Quan trong phủ thờ Mẫu hoặc đền thờ tổ. Các nghệ nhân làng nghề Sơn Đồng cũng nổi tiếng với việc chế tác bàn thờ, tượng thờ, hoành phi câu đối liên quan đến các Quan Lớn Tứ Phủ.
Việc thờ các Quan không chỉ là tín ngưỡng tâm linh, mà còn góp phần bảo tồn những giá trị văn hóa lâu đời – nơi mỗi bức tượng, mỗi chiếc khám, mỗi đôi hoành phi đều mang hồn cốt Việt.
Nghi lễ thờ cúng và hầu đồng các Quan Lớn
Nghi lễ thờ phụng Ngũ Vị Tôn Quan trong gia đình và đền phủ
Việc thờ Ngũ Vị Tôn Quan không chỉ diễn ra ở các đền phủ linh thiêng mà còn được nhiều gia đình, nhất là những người có căn đồng số lính, lập ban thờ ngay tại tư gia. Ban thờ Ngũ Vị Tôn Ông thường được bài trí trong ban Công Đồng hoặc ban riêng, với đầy đủ tượng thờ, ngai, khám và đồ lễ.
Lễ vật dâng cúng thường là:
- Trầu cau, rượu trắng, bánh chưng, xôi gà
- Lễ mặn (nếu làm lễ lớn), hoặc lễ chay tùy theo căn duyên
- Hương hoa, đèn nến, sớ tấu trình
Các ngày thường lễ Quan là ngày sóc vọng (mùng 1, rằm), ngày vía từng Quan như:
- Mùng 1 tháng Giêng – Quan Đệ Nhất
- Mùng 6 tháng Hai – Quan Đệ Ngũ
- Mùng 10 tháng Mười – Lễ Công Đồng
Dâng lễ phải thành tâm, nghiêm cẩn. Người hành lễ thường đọc bài văn khấn hoặc sớ cầu an, cầu lộc, xin độ trì bình an – hanh thông. Một số gia đình có đạo hạnh còn tổ chức lễ tạ ơn, lễ trả lễ sau khi cầu khấn linh ứng.
Lễ trình đồng – mở phủ: Nghi lễ quan trọng với đạo đồng
Trong đạo Mẫu, người có căn số sẽ phải trải qua nghi lễ trình đồng mở phủ, và một trong những phần thiêng liêng nhất là trình thỉnh Ngũ Vị Tôn Quan. Đây là bước đầu tiên để xin phép các Quan cho người có căn được “hành đạo giúp đời”.
Buổi lễ thường kéo dài 3–5 ngày, được tổ chức tại phủ, đền hoặc tại phủ tư. Trong lễ trình đồng:
- Người có căn được “trình thỉnh” từng vị Quan Lớn
- Các đạo quan, thanh đồng đọc sớ, dâng lễ, hầu bóng đủ 5 giá Quan
- Sau khi hoàn lễ, người mở phủ sẽ chính thức trở thành thanh đồng
Lúc này, Ngũ Vị Tôn Ông trở thành những vị hộ pháp quan trọng, soi đường chỉ lối tâm linh cho người hành đạo, bảo vệ thân xác và linh hồn của thanh đồng trước mọi biến động của cuộc sống.
Giá hầu các Quan Lớn – sự kết hợp giữa tâm linh và nghệ thuật
Hầu đồng – hay còn gọi là lên đồng – là nghi lễ đặc trưng trong tín ngưỡng Tứ Phủ Công Đồng, nơi người thực hành nhập vai các vị thần linh để truyền tải phúc lành, khai thông điềm ứng.
Trong đó, giá hầu Quan Lớn được xem là những giá hầu quan trọng nhất. Mỗi Quan có một sắc phục, điệu múa và nghi thức riêng:
- Quan Đệ Nhất Thượng Thiên: Áo đỏ, đai vàng, múa kiếm oai nghiêm, thể hiện uy quyền tối thượng.
- Quan Đệ Nhị Thượng Ngàn: Áo xanh, múa quạt mềm mại, thể hiện trí tuệ, tĩnh tại.
- Quan Đệ Tam Thoải Phủ: Áo trắng, múa chèo thuyền, đi nhẹ như nước.
- Quan Đệ Tứ Khâm Sai: Áo vàng, múa trát lệnh, nghiêm nghị – công minh.
- Quan Đệ Ngũ Tuần Tranh: Áo hồng/đỏ tím, múa cờ dũng mãnh, khí thế hào sảng.
Mỗi giá hầu là một hình thức tái hiện đời sống tâm linh sinh động, nơi nghệ thuật diễn xướng dân gian kết hợp với sự mầu nhiệm của đức tin. Thanh đồng khi “nhập bóng” sẽ hóa thân thành Quan, phát lộc, ban nước, phán lời tiên tri, mang đến sự kết nối sâu sắc giữa thần linh và người trần.
Ý nghĩa thiêng liêng trong từng động tác và lời ca
Điều đặc biệt trong nghi lễ hầu đồng các Quan Lớn là mỗi động tác múa, mỗi bài văn chầu, mỗi tiếng nhạc cung văn đều chứa đựng tầng tầng ý nghĩa:
- Động tác tay thể hiện khí phách, phẩm hạnh, quyền năng của Quan.
- Lời ca chầu văn là bản tấu tâm linh, ca ngợi công lao và đức hạnh các Ngài.
- Âm nhạc là cầu nối thiêng liêng – nơi thần về người đón.
Dù là lễ lớn hay nhỏ, nghi thức hầu Ngũ Vị Tôn Quan luôn được thực hiện với sự thành kính tuyệt đối. Bởi người Việt tin rằng, mỗi lần các Quan giáng hạ là một lần chứng lễ, ban phúc, khai mở vận mệnh.
Ngũ Vị Tôn Quan trong đời sống người Việt hiện đại
Niềm tin truyền đời giữa cuộc sống đổi thay
Trong nhịp sống hiện đại, giữa phố thị ồn ào, công nghệ phát triển và lối sống thực dụng lên ngôi, những tưởng tín ngưỡng dân gian như thờ Ngũ Vị Tôn Quan sẽ mai một dần. Nhưng thực tế lại hoàn toàn ngược lại: ngày càng nhiều người trẻ tìm về đạo Mẫu, tìm đến đền phủ, phủ thờ, lễ hầu đồng… để kết nối lại với cội nguồn tâm linh và lòng tin thiêng liêng đã ăn sâu trong máu thịt người Việt.
Ngũ Vị Tôn Ông không chỉ tồn tại trong câu chuyện huyền thoại hay nghi thức hầu bóng, mà còn sống động trong đời sống tinh thần của người dân – từ những gia đình thành thị đến vùng quê Bắc Bộ, từ những người lao động bình dị đến giới doanh nhân, trí thức.
Lòng tin vào sự linh ứng, sự độ trì của các Quan Lớn trong Tứ Phủ Công Đồng chính là sợi dây kết nối quá khứ và hiện tại, truyền thống và hiện đại, tâm linh và đạo lý sống.
Thanh đồng – đạo đồng: Trách nhiệm mới trong thời đại mới
Nếu như trước kia, việc mở phủ, hầu đồng thường gắn với quan niệm “có căn, có số”, thì ngày nay, nhiều thanh đồng – đạo quan được đào tạo bài bản, có hiểu biết sâu sắc về văn hóa dân tộc, đã góp phần làm mới việc hành đạo mà vẫn giữ được cốt lõi truyền thống.
Những giá hầu Quan được tổ chức trang trọng, đẹp mắt, tôn nghiêm – trở thành không gian tâm linh vừa linh thiêng, vừa thẩm mỹ. Âm nhạc chầu văn được trau chuốt, lời văn giữ đúng chuẩn mực, phục trang được đầu tư chỉnh chu theo từng phủ, từng Quan, từng giá.
Các thanh đồng hiện đại còn chủ động lan tỏa đạo hiếu – đạo tâm bằng các hoạt động thiện nguyện, cứu giúp người nghèo, làm phúc tích đức – đúng với tinh thần “thừa lệnh Quan hành đạo giúp dân”.
Tín ngưỡng Ngũ Vị Tôn Quan trong tâm linh ứng dụng
Trong đời sống hiện đại, việc thờ cúng Ngũ Vị Tôn Quan cũng đã có nhiều ứng dụng linh hoạt. Không chỉ thờ tại các đền phủ linh thiêng, nhiều người còn lập ban thờ Công Đồng trong gia đình để cầu bình an, thuận lợi trong kinh doanh, sức khỏe gia đạo và hóa giải tai ương.
Không ít người làm nghề kinh doanh, nghệ thuật, vận động viên, cán bộ… cũng tin vào sự “mở lối hanh thông” khi thỉnh lễ các Quan, nhất là Quan Đệ Nhất, Quan Đệ Tam và Quan Đệ Ngũ – những vị Quan được xem là nhanh ứng, nhanh chứng, linh hiển khi khấn cầu thành tâm.
Đặc biệt, trong các dịp lễ đầu năm, lễ tạ cuối năm, người dân thường tìm về các đền như đền Tranh, Phủ Dầy, đền Lảnh Giang, Suối Mỡ, Phủ Tây Hồ, Phủ Sơn Đồng… để hành lễ dâng sớ, xin Quan soi xét, độ trì cho năm mới an lành.
Văn hóa – du lịch tâm linh gắn với các phủ thờ Quan Lớn
Không chỉ là biểu tượng tín ngưỡng, các đền phủ thờ Ngũ Vị Tôn Ông còn trở thành điểm đến văn hóa tâm linh thu hút du khách khắp nơi. Nhiều địa phương tổ chức lễ hội truyền thống kết hợp với phục dựng nghi lễ hầu bóng, biểu diễn chầu văn… để bảo tồn và lan tỏa bản sắc.
Những nghi thức thờ cúng được UNESCO ghi nhận như tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt không thể tách rời hình ảnh các Quan Lớn Tứ Phủ, trong đó Ngũ Vị Tôn Quan là những vị thần quan trọng bậc nhất. Sự xuất hiện của các Quan trong các tiết mục nghệ thuật, không gian trưng bày văn hóa dân gian, các tour du lịch tâm linh… đã khẳng định vai trò bền vững của các Ngài trong đời sống hiện đại.
Giữ gìn tín ngưỡng Ngũ Vị Tôn Quan – Gìn giữ hồn thiêng dân tộc
Tín ngưỡng thờ Ngũ Vị Tôn Quan, hay còn gọi một cách thân mật là Ngũ Vị Tôn Ông, không chỉ là di sản tâm linh, mà còn là biểu tượng sống động của đạo hiếu, đạo nghĩa và lòng trung quân ái quốc trong tâm thức người Việt. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, hình ảnh các Quan Lớn vẫn hiện hữu trong từng nén hương, từng lễ hội, từng điệu múa hầu đồng – như một phần máu thịt không thể thiếu trong văn hóa dân gian nước Việt.
Việc thờ Ngũ Vị Tôn Quan không hề dừng lại ở nghi lễ, mà là cả một nếp sống – nơi mỗi người được nhắc nhở sống thiện lành, nhớ ơn tổ tiên, giữ trọn đạo nghĩa. Khi con cháu kính cẩn dâng lễ, khi thanh đồng đạo quan hành đạo đúng mực, khi đền phủ được trùng tu khang trang – cũng chính là lúc hồn thiêng sông núi được vun đắp, linh khí dân tộc được nối dài.
Giữa xã hội hiện đại nhiều biến động, tín ngưỡng dân gian như ánh lửa âm ỉ nhưng không bao giờ tắt. Để ngọn lửa ấy tiếp tục cháy sáng, mỗi người con đất Việt hãy:
- Tìm hiểu đúng đắn về Tứ Phủ Công Đồng, về các giá Quan Lớn.
- Thờ phụng Ngũ Vị Tôn Ông một cách thành tâm, chánh tín.
- Giữ gìn các nghi lễ hầu đồng, chầu văn đúng truyền thống, tránh biến tướng, thương mại hóa.
- Góp phần bảo tồn, truyền dạy những giá trị đẹp trong đời sống tâm linh Việt.
Bởi giữ tín ngưỡng là giữ văn hóa.
Mà giữ được văn hóa – chính là giữ lấy hồn dân tộc.
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về cách bài trí ban thờ Công Đồng, đặt làm tượng thờ Ngũ Vị Tôn Quan, hay lựa chọn đồ thờ đúng chuẩn truyền thống – đừng ngần ngại liên hệ với Đồ thờ Sơn Đồng 86 qua:
- 📍 Xưởng sản xuất: Thôn Đồng, xã Sơn Đồng, huyện Hoài Đức, Hà Nội
- 📞 Hotline: 0961 686 978
- 📧 Email: dothosondong86@gmail.com
- 🌐 Website: https://dothosondong86.com