Đền Hùng – Lễ Hội Đền Hùng: Hồn thiêng cội nguồn dân tộc Việt

MỤC LỤC

Nơi hội tụ linh khí núi sông, Đền Hùng và Lễ Hội Đền Hùng gắn kết triệu con tim Việt cùng hướng về tổ tiên với lòng thành kính thiêng liêng.

Đã bao đời nay, câu ca dao “Dù ai đi ngược về xuôi – Nhớ ngày Giỗ Tổ mùng mười tháng ba” vang vọng như lời nhắc nhở con cháu Việt không quên cội nguồn. Mỗi dịp tháng ba âm lịch, hàng triệu người lại nô nức hành hương về Đền Hùng Phú Thọ, tham dự Lễ Hội Đền Hùng – một trong những lễ hội lớn nhất cả nước, tôn vinh công đức các Vua Hùng – những người đã dựng nước và giữ nước từ buổi bình minh dân tộc.

Trong bài viết này, Đồ thờ Chí Trung sẽ đưa bạn khám phá lịch sử, ý nghĩa, nghi lễ và phong tục Lễ Hội Đền Hùng, để hiểu vì sao nơi đây được gọi là “kinh đô tâm linh của dân tộc Việt” suốt nghìn năm qua.

Đền Hùng là gì? – Huyền thoại và lịch sử thiêng liêng

Nhắc tới Đền Hùng, người Việt nghĩ ngay đến ngọn núi Nghĩa Lĩnh (thuộc xã Hy Cương, TP. Việt Trì, tỉnh Phú Thọ), nơi tọa lạc quần thể đền thờ các Vua Hùng. Đền Hùng Phú Thọ không chỉ là một địa danh, mà còn là biểu tượng thiêng liêng của cội nguồn dân tộc Việt Nam.

Theo lịch sử Đền Hùng và truyền thuyết được lưu truyền từ đời này sang đời khác, cách đây hàng ngàn năm, Lạc Long Quân – cha rồng, Âu Cơ – mẹ tiên sinh ra bọc trăm trứng, nở thành trăm người con. 50 con theo mẹ lên núi, 50 con theo cha xuống biển. Người con trưởng được tôn làm Vua Hùng, lập ra nước Văn Lang – nhà nước đầu tiên của dân tộc Việt, đặt kinh đô tại Phong Châu (nay thuộc Phú Thọ).

Vì vậy, Đền Hùng chính là nơi thờ tự các vị Vua Hùng đã có công dựng nước, cũng là nơi khởi nguyên cho đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, từ thời Hùng Vương thứ nhất (khoảng 2879 TCN) cho tới đời Hùng Vương thứ 18, các Vua Hùng đã xây dựng quốc gia vững mạnh, định ra các phong tục Giỗ Tổ, lễ tiết mùa màng, chế tác trống đồng, phát triển nghề nông, chăn nuôi và thủ công.

Đền Hùng Phú Thọ bao gồm quần thể di tích rộng lớn, nằm trên núi Nghĩa Lĩnh cao 175m, trải dài 1km từ chân núi lên đỉnh. Các công trình chính trong Đền Hùng gồm:

Đền Hạ: Tương truyền nơi Âu Cơ sinh ra bọc trăm trứng. Đền được dựng theo lối kiến trúc cổ, ba gian hai chái, mái ngói mũi hài, nền lát gạch Bát Tràng. Đây là điểm khởi đầu hành trình hành hương về Đền Hùng, nơi người dân dâng lễ cầu phúc lộc.
Đền Trung: Còn gọi là Hùng Vương Tổ Miếu, tương truyền là nơi các Vua Hùng cùng Lạc hầu, Lạc tướng bàn việc nước. Đền nằm ở lưng chừng núi, trong khuôn viên tĩnh mịch, cổ kính, bao bọc bởi rừng lim xanh.
Đền Thượng: Nằm trên đỉnh núi, là nơi thờ Trời Đất và các Vua Hùng. Nơi đây vào mỗi dịp Giỗ Tổ Hùng Vương sẽ diễn ra nghi thức Lễ Hội Đền Hùng quan trọng nhất – lễ dâng hương Quốc lễ, thể hiện tấm lòng thành kính của con cháu muôn phương.
Lăng Vua Hùng: Gần Đền Thượng, là nơi an nghỉ của Vua Hùng thứ 6, được nhân dân lập mộ và bảo tồn suốt hàng nghìn năm.

Đền Hùng không chỉ có giá trị về kiến trúc, lịch sử mà còn là trung tâm văn hóa tâm linh quan trọng bậc nhất Việt Nam. Từ thời phong kiến, các triều đại Lý – Trần – Lê – Nguyễn đều có sắc phong, tu bổ, mở rộng Đền Hùng, thể hiện tấm lòng tri ân tổ tiên.

Ngày nay, Đền Hùng Phú Thọ đã được công nhận là Di tích lịch sử – kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia đặc biệt, là điểm đến không thể thiếu trong hành trình tâm linh của người Việt. Mỗi năm, hàng triệu lượt du khách trong nước và quốc tế hành hương về đây, tham dự Lễ Hội Đền Hùng, hòa mình trong dòng người nối dài, nguyện cầu quốc thái dân an, gia đạo bình an.

Lễ Hội Đền Hùng – Quốc lễ thiêng liêng của dân tộc

Lịch sử Lễ Hội Đền Hùng

Lễ Hội Đền Hùng, hay còn gọi là Giỗ Tổ Hùng Vương, từ lâu đã trở thành ngày hội lớn của cả dân tộc Việt Nam. Theo lịch sử Đền Hùng, từ thời Hùng Vương dựng nước Văn Lang, nhân dân đã có tục cúng tế vua tổ vào mùa xuân – thời điểm khởi đầu cho một năm làm ăn mới, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Trải qua các triều đại phong kiến, Giỗ Tổ Hùng Vương luôn được duy trì. Vua Lý Thái Tổ khi dời đô về Thăng Long đã cho tu sửa Đền Hùng, sắc phong các Vua Hùng là Thượng Đẳng Thần. Thời Trần, vua Trần Nhân Tông cho khắc bia đá ghi nhận công đức Vua Hùng. Triều Lê – Nguyễn tiếp tục ban sắc, tổ chức tế lễ long trọng hàng năm, thể hiện tấm lòng “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.

Đặc biệt, đến thời hiện đại, ngày 6/12/2007, Quốc hội Việt Nam đã chính thức công nhận ngày 10/3 âm lịch – Giỗ Tổ Hùng Vương là ngày nghỉ lễ toàn quốc, trở thành quốc lễ. Đây không chỉ là sự ghi nhận giá trị lịch sử, văn hóa, mà còn khẳng định tầm vóc linh thiêng của Lễ Hội Đền Hùng trong tâm thức mỗi người Việt.

Ý nghĩa của Lễ Hội Đền Hùng

Lễ Hội Đền Hùng mang ý nghĩa đặc biệt thiêng liêng, vừa là sự kiện văn hóa, vừa là nghi lễ tâm linh sâu sắc.

Trước hết, đó là dịp để tưởng nhớ công lao các Vua Hùng – những người đã có công dựng nước Văn Lang, đặt nền móng đầu tiên cho dân tộc Việt Nam. Chính công lao ấy đã hun đúc nên bản sắc văn hóa, tinh thần quật cường và lòng yêu nước của bao thế hệ con cháu Lạc Hồng.

Thứ hai, Lễ Hội Đền Hùng còn là ngày hội đoàn kết toàn dân tộc. Dù sống ở đâu, làm nghề gì, mỗi người Việt đều hướng về Đền Hùng Phú Thọ, dâng nén hương thơm tưởng niệm tổ tiên. Những đoàn xe nối dài từ Bắc vào Nam, từ miền xuôi lên miền ngược, từ hải đảo về đất liền… tạo nên dòng người bất tận, thể hiện tinh thần “con Rồng cháu Tiên” gắn bó keo sơn.

Thứ ba, Giỗ Tổ Hùng Vương khẳng định chủ quyền quốc gia, nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau về cội nguồn dân tộc, về tinh thần tự tôn và độc lập. Như câu nói bất hủ của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi về thăm Đền Hùng năm 1954:

“Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước.”

Cuối cùng, Lễ Hội Đền Hùng còn có ý nghĩa bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể. Trong lễ hội, các nghi thức Lễ Hội Đền Hùng như dâng hương, rước kiệu, hát Xoan, múa rối nước… được tái hiện, gìn giữ nét văn hóa đặc sắc của dân tộc.

Không gian Lễ Hội Đền Hùng

Mỗi dịp Giỗ Tổ Hùng Vương, không gian Đền Hùng Phú Thọ trở nên rộn ràng, tấp nập. Cờ ngũ sắc bay phấp phới khắp núi Nghĩa Lĩnh. Đường lên đền rợp bóng cờ hoa, tiếng trống đồng vang vọng, từng đoàn người hành hương nối dài, tay cầm lễ vật, hương hoa thành kính.

Các lối lên Đền Hạ, Đền Trung, Đền Thượng đều được trang hoàng lộng lẫy. Dọc đường đi là những quầy bán sản vật địa phương: bánh chưng, bánh giầy, chè lam, mật ong rừng… làm phong phú không khí lễ hội.

Quy mô và sự tham gia của cộng đồng

Theo thống kê của tỉnh Phú Thọ, mỗi năm có từ 6 – 8 triệu lượt khách về dự Lễ Hội Đền Hùng, riêng ngày chính hội có thể lên tới hàng triệu người. Không chỉ người dân trong nước, nhiều kiều bào ở nước ngoài cũng trở về hành hương, thể hiện tinh thần “dù đi xa vẫn nhớ về nguồn cội”.

Đặc biệt, Lễ Hội Đền Hùng còn thu hút sự tham gia của các cơ quan Nhà nước, đoàn thể, trường học, doanh nghiệp. Nhiều đơn vị tổ chức lễ dâng hương tập thể, giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ.

Hoạt động trong khuôn khổ Lễ Hội Đền Hùng

Ngoài các nghi thức Lễ Hội Đền Hùng, còn có hàng loạt hoạt động văn hóa – thể thao – du lịch diễn ra:

Hội thi gói bánh chưng, giã bánh giầy: Tái hiện truyền thuyết Lang Liêu, giáo dục con cháu biết trân quý nông sản quê hương.
Biểu diễn hát Xoan Phú Thọ: Di sản phi vật thể được UNESCO công nhận, hát tại đình làng, miếu thờ, Đền Hùng.
Thi đấu vật dân tộc, kéo co, cờ người: Các môn thể thao truyền thống tạo không khí vui tươi.
Triển lãm ảnh, hiện vật về lịch sử Đền Hùng: Giúp người dân và du khách hiểu sâu hơn về cội nguồn dân tộc.
Hội trại văn hóa các dân tộc Việt Nam: Quy tụ 54 dân tộc anh em, thể hiện tinh thần đoàn kết – đa dạng – thống nhất.

Lễ Hội Đền Hùng trong tâm thức người Việt

Có thể nói, Lễ Hội Đền Hùng đã vượt ra khỏi phạm vi một lễ hội địa phương, trở thành biểu tượng văn hóa quốc gia, khắc sâu vào tâm khảm người Việt ở mọi miền. Mỗi người khi dâng hương tại Đền Hùng đều tự nhủ sẽ sống xứng đáng với công đức tổ tiên, góp phần dựng xây đất nước hưng thịnh.

Liệu bạn đã từng có cơ hội tham dự Lễ Hội Đền Hùng và cảm nhận không khí linh thiêng ấy?

Các nghi thức chính trong Lễ Hội Đền Hùng

Nghi lễ dâng hương

Nghi lễ dâng hương là nghi thức quan trọng và thiêng liêng bậc nhất trong Lễ Hội Đền Hùng, diễn ra vào sáng ngày 10 tháng 3 âm lịch – chính hội Giỗ Tổ Hùng Vương. Đây là thời khắc con cháu Lạc Hồng dâng nén hương thơm thành kính lên các Vua Hùng, cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.

Buổi lễ được tổ chức trọng thể tại Đền Thượng – nơi thờ Trời Đất và các Vua Hùng trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh. Chủ lễ là lãnh đạo Đảng, Nhà nước, tỉnh Phú Thọ cùng đoàn đại biểu các tỉnh thành và hàng vạn nhân dân, du khách thập phương.

Nghi thức Lễ Hội Đền Hùng bắt đầu với hồi trống khai lễ, tiếng chiêng vang vọng núi rừng. Đoàn dâng lễ tiến vào đền trong trang phục truyền thống, tay nâng lễ vật gồm xôi, gà, hoa quả, bánh chưng, bánh giầy – những sản vật tượng trưng cho nền văn minh lúa nước mà Vua Hùng gây dựng.

Sau lời khấn trang nghiêm, nén hương đầu tiên được thắp lên, lan tỏa khói hương nghi ngút, kết nối âm dương, gửi gắm bao ước nguyện của con dân Việt. Người dự lễ đều cúi đầu kính cẩn, hướng về tổ tiên với tấm lòng biết ơn vô hạn.

Lễ rước kiệu

Bên cạnh lễ dâng hương, lễ rước kiệu là nghi thức truyền thống không thể thiếu trong Lễ Hội Đền Hùng. Lễ rước thường được tổ chức tại các làng quanh Đền Hùng Phú Thọ như làng Cổ Tích, Trẹo, Vi… nhằm tôn vinh Vua Hùng và cầu mong bình an, mùa màng bội thu.

Đoàn rước kiệu gồm hàng trăm người, trong trang phục lễ hội rực rỡ, mang theo kiệu thờ bài vị Vua Hùng, cờ quạt, nhạc lễ, đội múa lân sư rồng, phường bát âm, trống hội. Tiếng chiêng trống hòa quyện cùng lời hát Xoan, câu ví dân gian, tạo nên không khí lễ hội vừa trang nghiêm vừa rộn ràng.

Đi đầu đoàn rước là bô lão, các chức sắc, tiếp đến là thanh niên trai tráng rước kiệu, rồi đến nhân dân và du khách tham gia. Lễ rước kết thúc tại Đền Thượng, dâng lễ vật và làm lễ tế Vua Hùng theo nghi thức cổ truyền.

Lễ tế

Lễ tế là nghi thức thể hiện sự tôn kính và lòng biết ơn sâu sắc của con cháu đối với tổ tiên. Trong Lễ Hội Đền Hùng, lễ tế được thực hiện tại ba đền chính: Đền Hạ, Đền Trung và Đền Thượng.

Đội tế lễ thường gồm các bô lão, nam quan, nữ quan trong trang phục truyền thống, thực hiện các động tác tế theo bài bản. Họ xướng văn tế bằng giọng trầm hùng, tha thiết, ca ngợi công đức Vua Hùng, cầu quốc thái dân an, xã tắc thịnh vượng, nhân dân no ấm.

Lễ tế tại Đền Hùng có trình tự nghiêm ngặt: khai lễ, dâng hương, dâng rượu, dâng trà, đọc chúc văn, tế lễ, tạ lễ. Mỗi động tác, lời khấn đều chứa đựng lòng thành kính, sự tri ân với các bậc tiền nhân đã có công dựng nước.

Các nghi lễ phụ trợ

Ngoài ba nghi lễ chính trên, Lễ Hội Đền Hùng còn có nhiều nghi thức phụ trợ quan trọng:

Lễ mộc dục (tắm tượng): Diễn ra trước ngày chính hội, nhằm thanh tẩy tượng thờ Vua Hùng, thể hiện sự kính trọng và giữ gìn thanh sạch nơi thờ tự.
Lễ cáo yết: Thông báo với thần linh, tổ tiên về ngày mở hội, mời các ngài về dự lễ.
Lễ tạ: Được thực hiện sau khi kết thúc lễ hội, tạ ơn thần linh và tổ tiên đã chứng giám.

Ý nghĩa tâm linh của các nghi thức Lễ Hội Đền Hùng

Mỗi nghi thức trong Lễ Hội Đền Hùng đều mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, tấm lòng hiếu kính tổ tiên, đồng thời giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống dựng nước – giữ nước của cha ông.

Trong tiếng trống, tiếng chiêng ngân vang khắp núi rừng Đền Hùng Phú Thọ, con cháu Lạc Hồng thêm tự hào về cội nguồn dân tộc, càng gắn bó, đoàn kết để xây dựng đất nước hưng thịnh.

Liệu bạn đã từng tham dự một buổi nghi lễ dâng hương tại Đền Hùng và lắng nghe lời chúc văn vang vọng trong không gian linh thiêng ấy?

Phong tục Giỗ Tổ Hùng Vương ở các vùng miền

Miền Bắc – Hành hương về Đền Hùng Phú Thọ

Ở miền Bắc, đặc biệt là các tỉnh trung du và đồng bằng sông Hồng, Giỗ Tổ Hùng Vương được tổ chức long trọng nhất. Người dân thường chuẩn bị lễ vật chu đáo, gồm:

Bánh chưng, bánh giầy – biểu tượng của đất trời, gắn với truyền thuyết Lang Liêu thời Vua Hùng.
Xôi gà, hoa quả tươi, trầu cau.
Hương, nến, vàng mã.

Vào ngày chính hội, từng đoàn xe nối dài lên Đền Hùng Phú Thọ. Người ta tin rằng, được hành hương về Đền Hùng dâng hương đúng ngày mùng 10 tháng 3 âm lịch sẽ mang lại may mắn, bình an và phúc lộc cho cả gia đình. Đặc biệt, nhiều dòng họ lớn còn tổ chức rước bài vị tổ tiên lên Đền Thượng, làm lễ tạ tổ.

Tại các đình làng vùng Bắc Bộ, nơi có thờ vọng các Vua Hùng, cũng tổ chức nghi thức Lễ Hội Đền Hùng trang nghiêm với lễ cáo yết, tế lễ, dâng hương, cùng các trò chơi dân gian như kéo co, đấu vật, hát Xoan, chèo cổ.

Miền Trung – Giỗ Tổ trong tâm thức người dân xứ gió Lào

Dù cách xa Đền Hùng, người dân miền Trung vẫn luôn hướng về tổ tiên với tấm lòng thành kính. Vào ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, nhiều gia đình chuẩn bị mâm cỗ cúng tổ tiên, trong đó không thể thiếu bánh chưng, bánh giầy. Dù miền Trung không trồng lúa nếp nhiều như Bắc Bộ, nhưng bánh chưng ngày Giỗ Tổ vẫn được gói đầy đặn, vuông vắn, thể hiện sự biết ơn và tôn kính tổ tiên.

Tại các đình làng, chùa chiền, đền miếu có thờ vọng Vua Hùng, dân làng tổ chức lễ dâng hương, khấn nguyện quốc thái dân an. Nhiều nơi tổ chức múa lân sư rồng, múa bài chòi, tuồng cổ… làm phong phú thêm không khí Lễ Hội Đền Hùng.

Miền Nam – Giỗ Tổ nơi đất phương Nam

Ở miền Nam, nhất là TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận, phong tục Giỗ Tổ Hùng Vương vẫn được gìn giữ, tuy cách xa Đền Hùng Phú Thọ hàng ngàn cây số. Tại Công viên Lịch sử – Văn hóa dân tộc (Quận 9, TP. Hồ Chí Minh), một ngôi Đền Hùng được xây dựng từ năm 1992, trở thành điểm hành hương của đồng bào miền Nam.

Hằng năm, vào ngày 10/3 âm lịch, tại đây tổ chức Lễ Hội Đền Hùng quy mô lớn. Nghi thức dâng hương, lễ tế, rước kiệu được tái hiện trang trọng, cùng với hội trại văn hóa, biểu diễn nghệ thuật truyền thống như đờn ca tài tử, múa rối nước, trò chơi dân gian. Người dân miền Nam đến dâng hương đều ăn mặc chỉnh tề, mang theo lễ vật gọn gàng nhưng đầy đủ tấm lòng thành kính.

Ngoài ra, nhiều hội đồng hương Phú Thọ ở miền Nam cũng tổ chức Giỗ Tổ trong cộng đồng, cùng nhau gói bánh chưng, bánh giầy, ôn lại truyền thuyết Vua Hùng và giáo dục con cháu về cội nguồn.

Kiều bào Việt Nam – Giỗ Tổ nơi xứ người

Đối với người Việt xa quê, ngày Giỗ Tổ Hùng Vương vẫn là ngày đặc biệt. Ở Mỹ, Úc, Canada, Đức, Pháp… cộng đồng người Việt tổ chức lễ dâng hương tại chùa, hội quán, trung tâm văn hóa Việt Nam. Họ cùng nhau chuẩn bị mâm cúng, bánh chưng, bánh giầy, kể cho con cháu nghe về lịch sử Đền Hùng và truyền thuyết con Rồng cháu Tiên.

Đối với kiều bào, Lễ Hội Đền Hùng không chỉ là lễ nghi, mà là sợi dây kết nối họ với cội nguồn, giúp giữ gìn tiếng Việt, phong tục Việt, văn hóa Việt nơi đất khách quê người.

Ý nghĩa của phong tục Giỗ Tổ Hùng Vương trên mọi miền đất nước

Phong tục Giỗ Tổ Hùng Vương ở khắp các vùng miền, dù khác nhau về cách thức, nhưng đều có chung một ý nghĩa:

Khẳng định cội nguồn dân tộc Việt bắt đầu từ thời các Vua Hùng.
Thắt chặt tình đoàn kết, gắn bó anh em Bắc – Trung – Nam.
Giáo dục truyền thống yêu nước, biết ơn tổ tiên cho thế hệ trẻ.

Như câu ca xưa vẫn vang vọng:

“Ai về Phú Thọ cùng ta
Nghe hát Xoan Phú Thọ, xem Lễ Hội Đền Hùng.”

Liệu bạn đã từng tham dự Giỗ Tổ Hùng Vương ở quê hương mình hay hành hương về Đền Hùng Phú Thọ để sống trọn vẹn trong không khí thiêng liêng ấy?

Những trò diễn dân gian đặc sắc trong Lễ Hội Đền Hùng

Hát Xoan Phú Thọ – Di sản gắn liền với Đền Hùng

Một trong những nét đặc sắc không thể thiếu trong Lễ Hội Đền Hùng chính là Hát Xoan Phú Thọ. Đây là loại hình nghệ thuật hát thờ Vua Hùng, có từ thời Hùng Vương dựng nước. Theo truyền thuyết, khi Vua Hùng cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, các nữ thần và tiên nữ đã hát múa chúc mừng, từ đó hình thành hát Xoan.

Hát Xoan thường được tổ chức tại các đình làng, miếu thờ quanh khu vực Đền Hùng Phú Thọ, đặc biệt là bốn phường Xoan gốc: Phú Đức, Kim Đới, Thét, An Thái. Trong Lễ Hội Đền Hùng, các phường Xoan biểu diễn các quả cách (bài bản) như:

Giọng Thét: Khai hội, chào mừng khách quý.
Hát Mở Cửa Đình: Mở đầu buổi lễ tế Vua Hùng.
Hát Quả Cách: Gồm hàng chục làn điệu, ca ngợi công đức Vua Hùng, cầu mùa màng tốt tươi.
Hát Giao Duyên: Nam nữ đối đáp, kết thúc buổi hát.

Năm 2011, Hát Xoan Phú Thọ được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp, và đến năm 2017 đã được chuyển sang danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, khẳng định giá trị trường tồn gắn với lịch sử Đền Hùng.

Múa rối nước – Hơi thở đồng quê trong Lễ Hội Đền Hùng

Múa rối nước cũng là trò diễn đặc sắc trong Lễ Hội Đền Hùng, thu hút đông đảo du khách. Trên sân khấu nước được dựng giữa sân đền hoặc các ao hồ gần khu di tích, những con rối gỗ được điều khiển khéo léo tái hiện cảnh sinh hoạt nông nghiệp: cấy lúa, bắt cá, đấu vật, rồng phun nước… khiến trẻ em và cả người lớn thích thú.

Múa rối nước không chỉ mang tính giải trí mà còn thể hiện đời sống lao động sản xuất gắn với nền văn minh lúa nước – di sản cha ông để lại từ thời các Vua Hùng.

Trống đồng – Âm vang từ thời đại Hùng Vương

Trong Lễ Hội Đền Hùng, tiếng trống đồng vang lên rộn rã, gợi nhắc về nền văn minh Đông Sơn huy hoàng. Các nghệ nhân đánh trống đồng với kỹ thuật điêu luyện, tạo nên âm thanh trầm hùng, linh thiêng, hòa cùng tiếng chiêng, tiếng hát Xoan, khiến không gian Đền Hùng trở nên cổ kính, uy nghiêm.

Tiếng trống đồng cũng là lời kêu gọi đoàn kết, gắn bó cộng đồng, tượng trưng cho quyền lực, tinh thần bất khuất của dân tộc Việt từ thời Vua Hùng dựng nước.

Kéo co – Trò chơi dân gian gắn kết cộng đồng

Kéo co là trò chơi dân gian phổ biến trong Lễ Hội Đền Hùng, mang ý nghĩa cầu mùa màng bội thu, con cháu đoàn kết. Hai đội chơi gồm nam nữ thanh niên khỏe mạnh, trong tiếng reo hò cổ vũ của hàng trăm người xem, tạo nên không khí hội hè sôi nổi.

Ở nhiều làng quanh Đền Hùng Phú Thọ, kéo co còn gắn với lễ rước thần, thể hiện sự gắn kết giữa thế giới thần linh và đời sống nhân gian.

Đấu vật – Khí phách con Lạc cháu Hồng

Đấu vật là trò diễn dân gian không thể thiếu trong Lễ Hội Đền Hùng, tôn vinh sức mạnh, bản lĩnh và tinh thần thượng võ của người Việt. Trò đấu vật thu hút đông đảo thanh niên trai tráng tham gia, mỗi keo vật thể hiện sự dẻo dai, khéo léo, mạnh mẽ, gợi nhớ hình ảnh các Lạc tướng thời Vua Hùng luyện quân giữ nước.

Người thắng cuộc được trao thưởng và vinh danh, trở thành niềm tự hào của gia đình và dòng họ.

Các trò chơi dân gian khác

Ngoài ra, Lễ Hội Đền Hùng còn có nhiều trò chơi, trò diễn dân gian khác như:

Cờ người: Người đóng vai các quân cờ, di chuyển theo lệnh tướng, tạo nên ván cờ sống động.
Ném còn: Trò chơi của người dân tộc thiểu số, cầu may mắn và tình duyên.
Đánh đu: Thanh niên nam nữ cùng nhau thi tài khéo léo.
Bịt mắt bắt dê: Trò chơi vui nhộn, gắn kết cộng đồng.

Ý nghĩa của những trò diễn dân gian trong Lễ Hội Đền Hùng

Những trò diễn dân gian trong Lễ Hội Đền Hùng không chỉ mang tính giải trí mà còn:

Tái hiện đời sống lao động sản xuất thời Vua Hùng.
Giáo dục tinh thần đoàn kết, thượng võ, cần cù lao động.
Gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, nuôi dưỡng niềm tự hào con Lạc cháu Hồng.

Liệu bạn đã từng tham gia kéo co, xem hát Xoan hay nghe tiếng trống đồng vang vọng tại Đền Hùng Phú Thọ trong dịp Lễ Hội Đền Hùng?

Những điều kiêng kỵ khi đi Lễ Hội Đền Hùng

Không ăn mặc hở hang, phản cảm

Đền Hùng là nơi thờ tự linh thiêng, là chốn tâm linh gắn với lịch sử Đền Hùng và Giỗ Tổ Hùng Vương, do đó khi đi lễ hội, bạn cần ăn mặc trang trọng, lịch sự. Không nên mặc quần short, váy ngắn, áo hai dây hay trang phục phản cảm, gây phản cảm với cộng đồng và thể hiện sự bất kính với tổ tiên.

Nhiều người trẻ vì tiện lợi mà mặc đồ thể thao, quần ngắn, áo ba lỗ lên Đền Hùng Phú Thọ, điều này hoàn toàn không phù hợp với không gian tâm linh của Lễ Hội Đền Hùng. Một bộ quần áo giản dị, gọn gàng, kín đáo sẽ thể hiện được lòng thành kính khi hành hương.

Không chen lấn, xô đẩy nơi thờ tự

Trong những ngày chính hội, lượng người đổ về Đền Hùng rất đông. Vì vậy, bạn nên đi theo hàng lối, không chen lấn, xô đẩy, tránh gây nguy hiểm cho bản thân và những người xung quanh.

Đền Thượng, Đền Trung, Đền Hạ thường rất đông đúc trong nghi thức Lễ Hội Đền Hùng, việc chen lấn dễ làm đổ vỡ đồ lễ, va quệt tượng thờ hoặc làm mất đi sự trang nghiêm nơi cửa đền.

Không nói to, cười đùa, gây ồn ào

Khi tham dự Lễ Hội Đền Hùng, bạn nên giữ thái độ nghiêm trang, không nên nói chuyện lớn tiếng, đùa giỡn, cười nói ồn ào. Điều này không chỉ ảnh hưởng tới không gian lễ hội mà còn thể hiện sự bất kính với tổ tiên và các Vua Hùng.

Hãy nói khẽ, giữ thái độ kính cẩn, lắng nghe lời khấn, tiếng trống đồng, tiếng hát Xoan vang vọng, để cảm nhận trọn vẹn không khí thiêng liêng của ngày Giỗ Tổ Hùng Vương.

Không xả rác bừa bãi

Lễ Hội Đền Hùng thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm, lượng rác thải vì vậy cũng rất lớn. Bạn không nên vứt rác bừa bãi trong khuôn viên Đền Hùng, đặc biệt là khu vực đền thờ, đường lên núi Nghĩa Lĩnh.

Hãy bỏ rác đúng nơi quy định, giữ gìn vệ sinh chung để Đền Hùng Phú Thọ luôn xanh – sạch – đẹp, xứng đáng là di sản quốc gia đặc biệt và là niềm tự hào của con dân Lạc Hồng.

Không tự ý đặt lễ vật lên bệ thờ

Nhiều người khi đi Lễ Hội Đền Hùng mang theo lễ vật lớn, tự ý đặt lên bệ thờ chính mà không hỏi người quản đền. Theo phong tục Giỗ Tổ, bạn cần sắp lễ đúng nơi quy định, hỏi ban quản lý đền hoặc người hầu lễ để tránh đặt sai chỗ, gây mất trang nghiêm.

Ngoài ra, không nên để tiền lẻ tùy tiện lên bàn thờ hoặc kẹp vào tượng thờ. Đây là hành động thể hiện sự bất kính, dễ làm hỏng di tích và mỹ quan nơi thờ tự.

Không chụp ảnh, quay phim lễ tế chính

Trong nghi thức Lễ Hội Đền Hùng, đặc biệt là lễ dâng hương, lễ tế Vua Hùng, bạn không nên chụp ảnh, quay phim nếu không được phép. Những nghi lễ này rất thiêng liêng, cần được giữ sự trang nghiêm tuyệt đối.

Nếu muốn lưu giữ khoảnh khắc, hãy chụp ở khu vực sân đền, đường lên núi, cổng đền… và không gây ảnh hưởng tới người đang làm lễ.

Ý nghĩa của việc giữ gìn phép tắc khi đi Lễ Hội Đền Hùng

Giữ gìn lễ nghi, phép tắc khi tham dự Lễ Hội Đền Hùng không chỉ thể hiện văn hóa ứng xử nơi công cộng, mà còn là cách bạn thể hiện sự kính trọng với tổ tiên, với các Vua Hùng – những người đã có công dựng nước.

Mỗi người một hành động đẹp sẽ góp phần giữ gìn hình ảnh trang nghiêm, thiêng liêng của Đền Hùng Phú Thọ, để nơi đây mãi là điểm tựa tâm linh vững chắc của dân tộc Việt.

Liệu bạn đã từng lưu tâm đến những điều này khi hành hương về Đền Hùng trong ngày Giỗ Tổ Hùng Vương?

Đền Hùng – Biểu tượng của sức mạnh đoàn kết dân tộc

Đền Hùng trong tâm thức con Lạc cháu Hồng

Đền Hùng, tọa lạc trên núi Nghĩa Lĩnh thuộc tỉnh Phú Thọ, từ bao đời nay đã trở thành biểu tượng thiêng liêng gắn bó mật thiết với lịch sử dân tộc Việt Nam. Nơi đây không chỉ là điểm hành hương trong Lễ Hội Đền Hùng, mà còn là minh chứng sống động cho truyền thuyết con Rồng cháu Tiên, nhắc nhớ mỗi người Việt về cội nguồn tổ tiên.

Mỗi dịp Giỗ Tổ Hùng Vương, hàng triệu bước chân từ khắp mọi miền đất nước hội tụ về Đền Hùng Phú Thọ, tạo thành dòng người bất tận, nối dài từ chân núi lên Đền Thượng. Dòng người ấy, không phân biệt già trẻ, trai gái, dân tộc Kinh hay Tày, Dao, Mường, H’Mông… đều chung một tấm lòng thành kính hướng về tổ tiên. Đó chính là sức mạnh đoàn kết vĩ đại, vượt qua mọi ranh giới vùng miền, sắc tộc, gắn kết cả dân tộc Việt Nam thành một khối thống nhất.

Lời dặn của Bác Hồ – Tinh thần đoàn kết dân tộc

Năm 1954, khi lên thăm Đền Hùng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói câu bất hủ:

“Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước.”

Câu nói ấy, giản dị nhưng hàm chứa triết lý sâu sắc về đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và tinh thần đoàn kết giữ nước. Trong thời chiến, lời dạy của Người trở thành lời thề sắt son, động viên toàn quân, toàn dân đoàn kết đánh thắng giặc ngoại xâm, bảo vệ non sông gấm vóc.

Ngày nay, câu nói ấy vẫn vang vọng mỗi mùa Lễ Hội Đền Hùng, nhắc nhở con cháu muôn đời sau về trách nhiệm giữ gìn đất nước, giữ gìn nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc.

Đền Hùng – Nơi hội tụ và lan tỏa bản sắc văn hóa Việt

Đền Hùng không chỉ là nơi thờ tự các Vua Hùng mà còn là trung tâm văn hóa – tâm linh, nơi lưu giữ và lan tỏa bản sắc Việt. Trong Lễ Hội Đền Hùng, các hoạt động như hát Xoan Phú Thọ, múa rối nước, đấu vật, kéo co, gói bánh chưng bánh giầy… đã tái hiện trọn vẹn đời sống tinh thần phong phú của dân tộc từ buổi bình minh dựng nước.

Bên cạnh đó, hội trại văn hóa của 54 dân tộc anh em tổ chức tại Đền Hùng Phú Thọ cũng khẳng định tinh thần đoàn kết, đa dạng mà thống nhất của cộng đồng dân tộc Việt Nam.

Biểu tượng chủ quyền, tự tôn và trường tồn của dân tộc

Trong tâm thức người Việt, Đền Hùng còn là biểu tượng chủ quyền, khẳng định đất nước Việt Nam có cội nguồn, có lịch sử lâu đời, có nền văn hiến rạng rỡ. Mỗi người Việt khi đứng trước Đền Hùng, đều tự hào mình là con cháu Lạc Hồng, thừa hưởng dòng máu kiên cường, bất khuất, biết đoàn kết vượt qua mọi gian khó, giữ vững giang sơn gấm vóc.

Như câu ca dao xưa:

“Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày Giỗ Tổ mùng mười tháng ba
Khắp miền truyền mãi câu ca
Nước non vẫn nước non nhà ngàn năm.”

Đền Hùng – Nơi khởi nguồn cho đoàn kết và phát triển

Ngày nay, Đền Hùng Phú Thọ không chỉ là di tích quốc gia đặc biệt mà còn là điểm đến tâm linh, du lịch văn hóa – lịch sử nổi tiếng, thu hút hàng triệu lượt khách trong và ngoài nước. Mỗi người khi rời Đền Hùng, mang theo trong tim lời nhắc nhớ về cội nguồn, cùng quyết tâm sống tốt, sống có ích, đóng góp xây dựng quê hương đất nước ngày càng giàu mạnh.

Liệu bạn đã từng cảm nhận sức mạnh đoàn kết thiêng liêng ấy khi hành hương về Đền Hùng trong mùa Lễ Hội Đền Hùng?

Đền Hùng trong đời sống hiện đại

Đền Hùng – Điểm đến tâm linh, du lịch, văn hóa hàng đầu Việt Nam

Trong đời sống hiện đại, Đền Hùng Phú Thọ không chỉ là điểm hành hương vào dịp Giỗ Tổ Hùng Vương mà còn trở thành trung tâm du lịch tâm linh – văn hóa – lịch sử bậc nhất cả nước. Mỗi năm, khu di tích Đền Hùng đón từ 6 – 8 triệu lượt khách, riêng ngày chính hội có thể lên tới hàng triệu lượt người cùng dâng hương, tham dự Lễ Hội Đền Hùng.

Hành trình lên Đền Thượng, đi qua Đền Hạ, Đền Trung, Lăng Vua Hùng, hòa mình trong rừng lim xanh mát, lắng nghe tiếng trống đồng, chiêng xoan vang vọng… đã trở thành trải nghiệm đặc biệt, nuôi dưỡng lòng tự hào và tình yêu quê hương đất nước trong mỗi người Việt.

Quy hoạch, tôn tạo khang trang, giữ gìn bản sắc văn hóa

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử Đền Hùng, Nhà nước đã đầu tư tôn tạo, nâng cấp nhiều hạng mục:

Xây dựng Bảo tàng Hùng Vương, trưng bày hàng nghìn hiện vật quý về thời đại các Vua Hùng, giúp du khách hiểu rõ hơn về cội nguồn dân tộc.
Mở rộng quảng trường Hùng Vương, khu dịch vụ du lịch, bãi đỗ xe, hệ thống đường nội bộ, cáp treo lên Đền Thượng, tạo thuận lợi cho người cao tuổi và trẻ em hành hương.
Quy hoạch lại các làng xung quanh thành Làng văn hóa du lịch Đền Hùng, gìn giữ hát Xoan, nghề thủ công truyền thống, ẩm thực đặc sản Phú Thọ, tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương.

Đền Hùng – Nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ

Trong chương trình giáo dục lịch sử – văn hóa, nhiều trường học trên cả nước tổ chức cho học sinh về Đền Hùng Phú Thọ dâng hương, tham quan Bảo tàng Hùng Vương, học hát Xoan, tìm hiểu truyền thuyết con Rồng cháu Tiên, Lang Liêu, Sơn Tinh – Thủy Tinh…

Những buổi học ngoại khóa ấy giúp thế hệ trẻ thấm nhuần đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, hiểu rõ ý nghĩa Giỗ Tổ Hùng Vương, Lễ Hội Đền Hùng và nâng cao ý thức trách nhiệm giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Đền Hùng – Gắn kết người Việt trong và ngoài nước

Đối với kiều bào Việt Nam, Đền Hùng là hình ảnh gợi nhớ cội nguồn, là sợi dây kết nối tâm linh. Nhiều đoàn kiều bào từ Mỹ, Úc, Canada, Pháp, Đức… trở về hành hương trong dịp Lễ Hội Đền Hùng, dâng nén hương tưởng niệm tổ tiên và tham dự nghi thức quốc lễ trọng đại.

Tại nhiều nước, cộng đồng người Việt cũng xây dựng tượng đài Vua Hùng, tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương hằng năm, qua đó vun đắp tinh thần đoàn kết, giữ gìn tiếng Việt, văn hóa Việt nơi đất khách quê người.

Đền Hùng – Biểu tượng phát triển bền vững gắn với văn hóa

Ngày nay, Phú Thọ định hướng phát triển du lịch Đền Hùng theo hướng bền vững, kết hợp bảo tồn di tích với khai thác du lịch – dịch vụ, phát triển kinh tế địa phương. Các tour du lịch hành hương về Đền Hùng kết nối với Làng cổ Hùng Lô, Vườn Quốc gia Xuân Sơn, Đền Mẫu Âu Cơ, tạo thành chuỗi du lịch văn hóa – tâm linh hấp dẫn du khách.

Đồng thời, tỉnh cũng đẩy mạnh quảng bá Lễ Hội Đền Hùng ra thế giới, xây dựng thương hiệu “Phú Thọ – vùng Đất Tổ Hùng Vương”, khẳng định vị thế Đền Hùng Phú Thọ trên bản đồ du lịch văn hóa Việt Nam và khu vực.

Ý nghĩa của Đền Hùng trong đời sống hôm nay

Trong nhịp sống hiện đại, khi guồng quay công việc cuốn con người đi xa dần những giá trị truyền thống, Đền Hùng vẫn mãi là điểm tựa tâm linh vững chắc, nhắc nhớ con cháu về công lao dựng nước của tổ tiên.

Mỗi dịp Giỗ Tổ Hùng Vương, mỗi mùa Lễ Hội Đền Hùng, dòng người lại trở về, mang theo niềm tin, ước nguyện, và khát vọng dựng xây đất nước Việt Nam hùng cường – xứng đáng với công đức các Vua Hùng ngàn xưa.

Liệu bạn đã từng dừng bước bên cổng Đền Hùng, lặng nghe tiếng chuông ngân, để cảm nhận nhịp thở của non sông đất Việt trong lòng mình?

Hồn Việt trong từng nén hương dâng Đền Hùng

Đền Hùng không chỉ là quần thể di tích thờ tự, không chỉ là nơi diễn ra Lễ Hội Đền Hùng – quốc lễ thiêng liêng của dân tộc, mà còn là hồn cốt Việt Nam, là nơi gắn kết triệu triệu trái tim con Lạc cháu Hồng cùng hướng về cội nguồn.

Mỗi mùa Giỗ Tổ Hùng Vương, hàng triệu bước chân từ khắp mọi miền đất nước lại hội tụ về Đền Hùng Phú Thọ, dâng lên tổ tiên nén hương thơm, lòng thành kính và bao ước nguyện tốt lành. Trong làn khói hương nghi ngút, ta nghe vọng về tiếng trống đồng ngân vang, tiếng hát Xoan dìu dặt, tiếng chuông chùa lan xa – tất cả tạo thành giai điệu bất tận của hồn Việt suốt mấy nghìn năm lịch sử.

Nén hương dâng lên Đền Hùng không chỉ là nghi lễ, mà là lời khấn nguyện:

Nguyện cầu quốc thái dân an, mùa màng tươi tốt, nhà nhà bình yên.
Nguyện giữ trọn đạo hiếu với tổ tiên, sống xứng đáng với công đức các Vua Hùng.
Nguyện tiếp nối tinh thần đoàn kết, ý chí quật cường của cha ông để dựng xây đất nước Việt Nam trường tồn.

Trong nhịp sống hối hả hôm nay, mỗi chuyến hành hương về Đền Hùng, mỗi lần tham dự Lễ Hội Đền Hùng lại là một dịp để chúng ta lắng lại, soi vào gốc rễ cội nguồn, vun đắp tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc, để rồi trở về với công việc, cuộc sống thường nhật bằng một tinh thần mới – vững vàng hơn, hướng thiện hơn.

Giữ gìn Đền Hùng – Giữ lấy hồn Việt

Ngày nay, khi Đền Hùng đã trở thành di tích lịch sử – văn hóa quốc gia đặc biệt, được quy hoạch khang trang, đón hàng triệu lượt khách trong nước và quốc tế, trách nhiệm gìn giữ nơi này càng lớn lao hơn bao giờ hết. Mỗi chúng ta, bằng những hành động nhỏ như:

Đi lễ đúng cách, thành tâm, giữ gìn vệ sinh,
Hướng dẫn con cháu hiểu về lịch sử Đền Hùng, truyền thuyết con Rồng cháu Tiên,
Tham dự Giỗ Tổ Hùng Vương với lòng thành kính,

…chính là đang góp phần giữ gìn hồn Việt trong từng nén hương dâng Đền Hùng, để nơi đây mãi là điểm tựa tinh thần vững chắc cho muôn đời con cháu Lạc Hồng.

Liệu bạn đã từng một lần đặt chân lên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh, lặng nghe tiếng trống đồng vang vọng giữa trời đất bao la, để thấy mình nhỏ bé mà tự hào biết bao khi được sinh ra là con cháu Vua Hùng?