Tứ Phủ Chầu Bà – Tứ Phủ Thánh Chầu

Tứ Phủ Chầu Bà, hay Tứ Phủ Thánh Chầu, là một phần không thể thiếu trong hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ, một nét văn hóa đặc sắc của dân tộc Việt Nam.

Đây là các vị thánh nữ thay quyền Thánh Mẫu cai quản khắp bốn phủ: Thiên phủ, Nhạc phủ, Thoải phủ và Địa phủ. Trong tín ngưỡng này, mỗi vị Chầu Bà có một vai trò, quyền lực và biểu tượng riêng, được dân gian tôn thờ và huyền thoại hóa qua nhiều thế hệ.

Tứ Phủ Chầu Bà gồm các vị sau:

1. Chầu Bà Đệ Nhất – Đệ Nhất Thượng Thiên Công Chúa

Chầu Bà Đệ Nhất, hay Đệ Nhất Thượng Thiên Công Chúa, được coi là hiện thân của Thánh Mẫu Đệ Nhất. Với trang phục áo đỏ và khăn hồng, Ngài cai quản Thiên phủ và ít khi ngự đồng. Đền thờ chính của bà nằm tại Phủ Giầy, nơi bà làm việc trong nội cung.

2. Chầu Bà Đệ Nhị – Thượng Ngàn Công Chúa

Chầu Bà Đệ Nhị, hay Thượng Ngàn Công Chúa, là hóa thân của Mẫu Đệ Nhị. Bà nổi tiếng với câu chuyện dân gian về người con gái gia đình người Mán ở Đông Cuông, Lê Thị Kiệm. Bà cai quản 36 động Sơn Trang và đền thờ chính của bà nằm tại Đền Đông Cuông.

3. Chầu Bà Đệ Tam – Đệ Tam Thủy Tinh Công Chúa

Chầu Bà Đệ Tam, hay Đệ Tam Thủy Tinh Công Chúa, là sự hiện hóa của Mẫu Đệ Tam. Bà được thờ tại nhiều nơi như đền Rồng, đền Nước, đền Hàn Thanh Hóa, đền Mẫu Thoải Lạng Sơn và các cửa sông, cửa biển.

4. Chầu Bà Đệ Tứ – Đệ Tứ Khâm Sai

Chầu Bà Đệ Tứ, hay Đệ Tứ Tùy Tòng Công Chúa, được cho là Chiêu Dung công chúa, tùy tướng của Hai Bà Trưng. Bà làm việc nội cung, quản lý sổ sách trần gian và thường mặc áo vàng. Bà được thờ ở nhiều nơi như Đền phủ Giầy, đền Cây Thị Thanh Hóa, Đền Thượng Lào Cai và Đền Chầu Đệ Tứ Gia Lâm.

5. Chầu Bà Đệ Ngũ – Chầu Năm Suối Lân

Chầu Bà Đệ Ngũ, hay Chầu Năm Suối Lân, vốn là người Nùng dưới thời Lê Trung Hưng. Bà trấn giữ cửa rừng suối Lân bên dòng sông Hóa và giúp dân làm ăn, đi rừng. Đền thờ chính của bà nằm ở cửa Rừng suối Lân, Lạng Sơn.

6. Chầu Lục – Mế Lục Cung Nương

Chầu Lục là hiện thân của Mẫu Liễu, với đền thờ chính nằm ở Hữu Lũng, Lạng Sơn và Cây Xanh, Tuyên Quang. Theo dân gian, bà là con gái của một tù trưởng người Nùng và một công chúa nhà Trần.

7. Chầu Bảy – Chầu Bảy Tân La, Chầu Bảy Kim Giao

Chầu Bảy được biết đến là một vị tướng của Hai Bà Trưng, sinh tại Mỏ Bạch, Thái Nguyên. Đền thờ chính của bà nằm ở Tân La, Thái Nguyên.

8. Chầu Bát – Chầu Tám Thượng Ngàn

Chầu Bát, quê ở Phượng Lâu, Bạch Hạc, theo Hai Bà Trưng khởi nghĩa và tử tiết tại chùa Tiên La. Đền thờ của bà nằm tại Tân La, Thái Bình và Lạng Sơn.

9. Chầu Cửu – Chầu Chín Cửu Tinh

Chầu Cửu là tiên nữ giáng trần ở Bỉm Sơn, Thanh Hóa, và thường ngự đồng ở Phủ Giầy, Nam Định hay Đền Sòng, Thanh Hóa.

10. Chầu Mười Đồng Mỏ – Mỏ Ba Công Chúa

Chầu Mười là con gái tù trưởng đất Đồng Mỏ, Lạng Sơn. Đền thờ chính của bà nằm tại Đền Chầu Mười Đồng Mỏ hay Đền Mỏ Ba, Lạng Sơn.

11. Chầu Bé Bắc Lệ

Chầu Bé, con gái người Nùng ở Hữu Lũng, Lạng Sơn, bị giặc cưỡng bức và hòa mình xuống sông Bắc Lệ. Đền thờ chính của bà nằm ở Đền Công Đồng Bắc Lệ.

12. Chầu Bà Bản Đền – Bản Đền Công Chúa

Chầu Bà Bản Đền là hiện thân của các vị thánh Mẫu, hiển linh tại các bản đền hay địa phương. Trang phục của bà thay đổi theo mùa, thể hiện sự đa dạng trong tín ngưỡng thờ Mẫu.

Kết Luận

Tứ Phủ Chầu Bà không chỉ là những vị thánh nữ quyền năng trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ mà còn là biểu tượng của sức mạnh, lòng nhân từ và sự bảo trợ đối với dân tộc Việt Nam. Mỗi vị Chầu Bà với những câu chuyện, huyền thoại riêng đã góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa và tâm linh của người Việt. Hãy cùng tìm hiểu và tôn vinh những giá trị tinh thần quý báu này.