Tượng Tam Tòa Thánh Mẫu

Tượng Tam Tòa Thánh Mẫu là sản phẩm văn hóa và tín ngưỡng lớn của làng nghề Sơn Đồng, một ngôi làng nổi tiếng với nghề điêu khắc gỗ truyền thống ở Việt Nam.

Làng nghề Sơn Đồng, nổi tiếng với truyền thống chế tác đồ thờ cúng lâu đời, là cái nôi của nghệ thuật tạc tượng tâm linh tại Việt Nam. Trong số các sản phẩm tinh xảo của làng nghề này, tượng Tam Tòa Thánh Mẫu của cơ sở sản xuất Đồ thờ Chí Trung là một trong những tác phẩm nổi bật, thể hiện sâu sắc văn hóa và tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt.

Tượng Tam Tòa Thánh Mẫu – Biểu tượng thiêng liêng trong tín ngưỡng thờ Mẫu

Tam Tòa Thánh Mẫu là ba vị thánh mẫu đại diện cho ba miền của vũ trụ: Trời, Rừng và Nước, mỗi vị thánh mẫu mang một biểu tượng và ý nghĩa riêng:

1. Mẫu Thượng Thiên (Mẫu Đệ Nhất):
   • Quản lý miền Trời (Thiên phủ), có quyền năng tạo ra mây, mưa, sấm, chớp, liên quan chặt chẽ đến nền nông nghiệp lúa nước. Ngày hội chính của Mẫu Thượng Thiên là ngày 3/3 âm lịch. Tượng Mẫu Thượng Thiên thường được thể hiện với màu áo đỏ, tọa vị trí chính giữa trên ban thờ.
2. Mẫu Thượng Ngàn (Mẫu Đệ Nhị):
   • Quản lý miền Rừng (Nhạc phủ), biểu tượng cho sự gắn bó với con người, cây cỏ, chim thú. Ngày hội chính của Mẫu Thượng Ngàn là ngày 20/09 âm lịch, với các đền thờ chính tại Suối Mỡ (Bắc Giang) và Bắc Lệ (Lạng Sơn). Tượng Mẫu Thượng Ngàn thường mang áo màu xanh, ngồi bên trái Mẫu Thượng Thiên.
3. Mẫu Thoải (Mẫu Đệ Tam):
   • Quản lý miền Sông Nước (Thoải phủ), gắn liền với đời sống thủy sinh và sự khởi nguồn của dân tộc Việt. Ngày hội chính của Mẫu Thoải là ngày 10/06 âm lịch. Tượng Mẫu Thoải thường được thể hiện với màu áo trắng, ngồi bên phải Mẫu Thượng Thiên.

Có tài liệu cho rằng Tam Tòa Thánh Mẫu thực chất là ba lần hiện thân của Mẫu Liễu Hạnh, một vị thần trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam.

Ý nghĩa của Ban thờ Mẫu trong văn hóa Việt Nam

Ban thờ Mẫu là một phần không thể thiếu trong các ngôi chùa và đền thờ tại Việt Nam. Nó không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là biểu tượng của sự tôn kính đối với cội nguồn đất mẹ. Trong xã hội Việt Nam, nơi mà phụ nữ giữ vai trò quan trọng, tín ngưỡng thờ Mẫu giúp người phụ nữ gửi gắm những ước vọng và khao khát giải thoát khỏi những ràng buộc và thành kiến xã hội. Ban thờ Mẫu không chỉ thể hiện lòng hiếu thảo mà còn là sự tôn vinh vai trò của người mẹ trong gia đình và xã hội.

Cấu trúc điện thờ Thánh Mẫu

Điện thờ Mẫu được bài trí đa dạng tùy theo từng địa phương, nhưng nhìn chung có các thành phần chính như sau:

• Hậu cung (Cung cấm): Nơi đặt Tam Tòa Thánh Mẫu với Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên ở vị trí cao nhất, chính giữa, mặc áo đỏ; Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn bên phải, mặc áo xanh; và Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ bên trái, mặc áo trắng.
• Mặt tiền của Hậu cung: Ban thờ Công Đồng Tứ Phủ với ba lớp từ hậu cung trở ra, gồm Ngọc Hoàng Thượng Đế và các vị Tôn Quan cùng hai Ông Hoàng.
• Hai bên tả hữu cung thờ: Động Sơn Trang và Cung Đức Thánh Trần.
• Phía dưới ban thờ Công Đồng Tứ Phủ: Thờ Quan Ngũ Hổ cùng Thanh Xà Bạch Xà.

Sản phẩm tượng Tam Tòa Thánh Mẫu của Đồ thờ Chí Trung

Cơ sở sản xuất Đồ thờ Chí Trung tại làng nghề Sơn Đồng đã tạo nên những bức tượng Tam Tòa Thánh Mẫu tinh xảo, mang đậm nét văn hóa và tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Mỗi bức tượng đều được chế tác công phu, tỉ mỉ trong từng chi tiết, từ khuôn mặt thần thái đến sắc phục đặc trưng của mỗi vị thánh mẫu. Sản phẩm không chỉ là biểu tượng thiêng liêng mà còn là tác phẩm nghệ thuật, thể hiện sự kết hợp hoàn hảo giữa tâm linh và thẩm mỹ.

Tượng Tam Tòa Thánh Mẫu của Đồ thờ Chí Trung không chỉ phục vụ nhu cầu thờ cúng mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Sự tinh xảo trong từng chi tiết, sự chân thật trong từng nét chạm khắc đã tạo nên những bức tượng mang đậm hồn cốt dân tộc, là niềm tự hào của làng nghề Sơn Đồng và của cả dân tộc Việt Nam.