Tin tức
Tượng thờ Mẫu: Biểu tượng linh thiêng trong tín ngưỡng Tứ Phủ
Tượng thờ Mẫu là biểu tượng thiêng liêng thể hiện sự tôn kính với Thánh Mẫu, giữ vai trò trung tâm trong không gian thờ Tứ Phủ người Việt.
Không gian thờ cúng của người Việt luôn chất chứa những biểu tượng gắn liền với tín ngưỡng, mà trong đó, tượng thờ Mẫu là một hình ảnh không thể thiếu. Từ những ngôi đền linh thiêng đến bàn thờ tại gia, hình ảnh Thánh Mẫu hiện diện đầy uy nghiêm nhưng gần gũi, thể hiện rõ niềm tin sâu sắc vào chốn linh thiêng, nơi nương tựa tinh thần cho bao thế hệ.
Thờ Mẫu không chỉ là nét tín ngưỡng, mà còn là văn hóa – nơi người Việt gửi gắm lòng hiếu kính, sự biết ơn và niềm tin vào sức mạnh che chở của các vị Mẫu cai quản Thiên – Địa – Nhạc – Thoải. Và chính những pho tượng thờ Mẫu, được tạo tác kỳ công và đặt trang trọng trên ban thờ, là hiện thân sống động của lòng thành và linh khí Tứ Phủ.
Trong bài viết này, Đồ thờ Sơn Đồng – cơ sở sản xuất Chí Trung sẽ giúp bạn hiểu rõ ý nghĩa, phân loại, cách bài trí và những lưu ý khi chọn tượng thờ Mẫu, từ đó thấy được vẻ đẹp tâm linh và nghệ thuật chứa đựng trong từng pho tượng.
Vai trò của tượng thờ Mẫu trong tín ngưỡng Việt
Tượng thờ Mẫu – hiện thân của sự linh thiêng và lòng thành
Trong tín ngưỡng Tứ Phủ, Thánh Mẫu không chỉ là vị thần đại diện cho giới nữ mà còn là đấng tối linh cai quản các cõi trời – rừng – nước – đất. Tượng thờ Mẫu, do đó, là nơi an vị tâm linh của các ngài, thể hiện sự hiện hữu của quyền lực siêu nhiên trong không gian trần thế.
Tượng được đặt ở nơi cao nhất, trang trọng nhất trong ban thờ, tượng trưng cho sự tối thượng và chở che. Với nhiều người, đó không chỉ là một hình khối gỗ hay đồng – mà là niềm tin linh thiêng đang sống động trong từng ánh mắt, nụ cười, dáng ngồi của tượng Mẫu.
Biểu tượng tâm linh kết nối truyền thống và đời sống
Tượng thờ Mẫu không chỉ dành cho đền phủ lớn. Ngày nay, nhiều gia đình lập ban thờ Mẫu tại gia – đặt một pho tượng nhỏ nhưng đầy khí thiêng trên kệ thờ, để mỗi ngày được thắp hương, chiêm bái, dâng lễ cầu an. Đó chính là cách kết nối giữa người trần và thần linh, giữa quá khứ truyền thống và cuộc sống hiện đại.
Tượng Mẫu trở thành điểm tựa tinh thần, là “người mẹ lớn” mà con dân tìm về khi hoạn nạn, mong cầu bình an và thịnh vượng.
Các loại tượng thờ Mẫu phổ biến trong Tứ Phủ
Tam Tòa Thánh Mẫu – bộ tượng trung tâm
Tam Tòa Thánh Mẫu là ba vị Thánh Mẫu đại diện cho ba phủ:
- Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên: cai quản Thiên Phủ, mặc áo đỏ, thường ngồi giữa
- Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn: cai quản rừng núi, áo xanh, đặt bên phải (từ ngoài nhìn vào)
- Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ: cai quản sông nước, áo trắng, bên trái
Bộ tượng Tam Tòa luôn đi kèm nhau, đặt ở tầng giữa trong điện thờ, là tượng trưng cho sự vận hành hài hòa của tam giới trong tín ngưỡng Tứ Phủ.
Mẫu Đệ Tứ Địa Phủ – vị Mẫu đặc biệt
Mẫu Đệ Tứ, thường là hiện thân của Mẫu Liễu Hạnh, được tách riêng do là một trong tứ bất tử trong tín ngưỡng dân gian. Bà mặc áo vàng hoặc tím, thường có gương mặt phúc hậu, đằm thắm nhưng vẫn toát lên thần uy.
Tùy từng điện, tượng Mẫu Đệ Tứ có thể đặt cùng Tam Tòa, hoặc được thờ riêng biệt như một phủ riêng – điều này thể hiện sự linh ứng đặc biệt và vị thế quan trọng của ngài trong lòng người dân.
Dưới đây là phần nội dung đã được sửa lại chính xác thông tin, phù hợp với tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ, theo yêu cầu của bạn:
Tượng các vị Mẫu bản địa theo vùng miền
Bên cạnh hệ thống Tam Tòa – Tứ Phủ Thánh Mẫu, ở nhiều vùng đất linh thiêng trên khắp cả nước, người dân còn thờ phụng các vị Mẫu bản địa – là hóa thân, hiện thân cụ thể của các Thánh Mẫu theo truyền thuyết và sự linh ứng tại từng địa phương. Những vị Mẫu này thường gắn với lịch sử, truyền thuyết dân gian và các huyền tích thiêng liêng.
- Mẫu Tây Thiên (Vĩnh Phúc): Chính danh là Quốc Mẫu Tây Thiên – thờ tại Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên, xã Đại Đình, huyện Tam Đảo. Bà là vợ vua Hùng, gắn với việc khai phá, bảo hộ vùng đất Tam Đảo. Được nhân dân suy tôn là Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn hóa thân tại vùng rừng núi phương Bắc.
- Mẫu Thác Bờ (Hòa Bình): Hiển linh trên dòng sông Đà, là vị Thánh Mẫu bản địa thờ tại đền Thác Bờ. Bà giúp dân vượt sông an toàn, phù hộ thuyền bè. Nhiều nơi coi bà là hóa thân của Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ, ngự miền sông nước Tây Bắc.
- Mẫu Sòng Sơn (Thanh Hóa): Chính danh là Liễu Hạnh Công Chúa – được tôn thờ tại đền Sòng, thị xã Bỉm Sơn. Đây là một trong những nơi linh thiêng nhất thờ Mẫu Đệ Tứ, và là một trong “tứ phủ công đồng” linh ứng bậc nhất cả nước.
- Mẫu Hàn Sơn (Thanh Hóa): Thờ tại đền Hàn Sơn, Hàm Rồng, TP. Thanh Hóa. Đây là nơi ghi dấu lần giáng trần thứ hai của Thánh Mẫu Liễu Hạnh, được nhân dân tôn làm hiện thân của Mẫu Đệ Tứ Địa Phủ. Đền Hàn là một trong những ngôi đền cổ linh thiêng của xứ Thanh, thu hút đông đảo con nhang đệ tử hành lễ, đặc biệt vào các kỳ tiệc Thánh.
Tượng của các Mẫu bản địa thường nhỏ hơn Tam Tòa nhưng vẫn rất được coi trọng. Mỗi nơi có phong cách tạo hình riêng, mang dấu ấn vùng miền, nhưng vẫn giữ được thần thái trang nghiêm, từ bi của một vị Thánh Mẫu.
Cách bài trí tượng thờ Mẫu đúng nghi lễ
Nguyên tắc sắp xếp ban thờ
Trong ban thờ Tứ Phủ chuẩn lễ:
- Tầng cao nhất: Ngọc Hoàng – Nam Tào – Bắc Đẩu
- Tầng giữa: Tam Tòa Thánh Mẫu
- Tầng dưới: Ngũ Vị Tôn Quan – Chầu Bà – Ông Hoàng – Cô Cậu
Tam Tòa Thánh Mẫu phải được đặt chính giữa ban thờ, tượng Mẫu Đệ Nhất ở giữa, Đệ Nhị bên phải (từ ngoài nhìn vào), Đệ Tam bên trái.
Tượng phải hướng mặt ra ngoài, đặt trên ngai hoặc bục cao. Hai bên là đèn chầu, trước là bát hương riêng, có lọ hoa, đĩa quả, mâm lễ tươm tất.
Những điều cần lưu ý khi đặt tượng
- Không đặt sai vị trí các Mẫu – tránh phạm lễ
- Không đặt tượng dưới gác xép, phòng ngủ hoặc nhà vệ sinh
- Không đặt lẫn tượng Mẫu và tượng Phật trên cùng ban
Tượng luôn cần được lau chùi sạch sẽ, hương hoa tươi mỗi ngày. Đặc biệt, nên làm lễ an vị tượng khi rước về thờ, mời các Thầy có uy tín trong đạo giúp lễ.
Chất liệu và nghệ thuật tạo hình tượng thờ Mẫu
Gỗ mít – chất liệu truyền thống lâu đời
Tượng gỗ mít được ưa chuộng bởi:
- Mùi thơm nhẹ, ít cong vênh
- Sơn son thếp vàng tốt
- Phù hợp phong cách truyền thống Bắc Bộ
Nét đục chạm thường mềm mại, hiền hòa. Tượng gỗ mang lại cảm giác ấm cúng, gần gũi, như người mẹ thật đang ngự giữa gian thờ.
Đồng – chất liệu bền bỉ và trang nghiêm
Tượng đồng thường được đúc nguyên khối, mạ vàng hoặc hun cổ. Phù hợp với:
- Phủ lớn, đền công đồng
- Không gian cần vẻ uy nghiêm, vững chắc
Tượng đồng tạo cảm giác linh khí mạnh, bền lâu và dễ lau chùi, thích hợp thờ ngoài trời.
Composite – hiện đại, đa dạng
Tượng composite sơn PU hoặc giả đồng:
- Nhẹ, dễ vận chuyển
- Giá phải chăng
- Mẫu mã đa dạng
Thích hợp cho thờ tại gia, nhà phố hoặc điện thờ nhỏ.
Dù dùng chất liệu nào, điều quan trọng nhất vẫn là thần thái tượng – phải thể hiện sự hiền từ, nghiêm trang, không dữ dằn, không quá tô vẽ lòe loẹt.
Những lưu ý và kiêng kỵ khi thờ tượng Mẫu
Tránh đặt tượng sai phép
- Mẫu Đệ Tam (áo trắng) không được ngồi giữa Tam Tòa
- Không để tượng nhỏ ngồi trên ngai lớn, kệ không chắc chắn
- Không để tượng quay lưng ra cửa, nhà vệ sinh hoặc bếp
Không dùng tượng sai hình tướng
Một số tượng ngoài thị trường bị làm sai:
- Màu áo không đúng phẩm vị
- Mặt dữ, môi thâm, mắt sắc
- Cầm vật phẩm không đúng như quạt, trâm, ấn…
Việc dùng tượng sai hình tướng không những phạm lễ, mà còn ảnh hưởng đến linh ứng và năng lượng ban thờ.
Không thờ tượng mà không chăm sóc
Tượng là linh khí ngự trị. Nếu không thường xuyên:
- Lau dọn
- Thắp hương, thay nước
- Dâng lễ, lễ tạ đúng kỳ
… thì sẽ khiến nơi thờ trở nên thiếu linh ứng, mất đi ý nghĩa ban đầu.
Tượng thờ Mẫu trong tâm thức người Việt hiện đại
Biểu tượng của lòng mẹ bao dung
Thánh Mẫu không chỉ là thần linh – mà còn là hiện thân của người mẹ lớn: bao dung, độ lượng, chở che, ban phúc. Trong thời hiện đại, tượng Mẫu vẫn luôn là điểm tựa tinh thần cho người Việt trong những thời khắc khó khăn.
Tượng không chỉ được tạc trong đền phủ – mà còn hiện diện trên bàn làm việc, kệ sách, ban thờ nhỏ – nơi người ta gửi gắm lòng tin và tìm thấy bình an.
Cầu nối giữa thế hệ trẻ và truyền thống
Nhiều bạn trẻ ngày nay bắt đầu tìm hiểu, lập ban thờ Mẫu tại gia, hoặc đi lễ tại các đền phủ lớn như Phủ Dầy, Đền Sòng, Phủ Tây Hồ… Họ tìm thấy trong tượng Mẫu không chỉ là sự linh thiêng – mà còn là cội nguồn, văn hóa và bản sắc dân tộc.
Giữ gìn tâm linh là giữ lấy cội nguồn
Tượng thờ Mẫu là hiện thân của đạo lý, của lòng biết ơn và của sự che chở linh thiêng trong đời sống người Việt. Dù là một pho tượng nhỏ trên bàn thờ tại gia, hay là tượng lớn trong đền phủ – điều quan trọng nhất vẫn là lòng thành tâm, sự hiểu biết và tôn kính khi thờ phụng.
Hãy lựa chọn tượng đúng phẩm vị – đúng nghi lễ – đúng thần thái, và đừng quên:
Địa chỉ cơ sở Đồ thờ Chí Trung: thôn Đồng, làng nghề Sơn Đồng, Hà Nội. Số điện thoại: 0961 686 978.